Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Boże Ciało abo jak to gryfnie sie terôzki mianuje: „Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa”.
Jô już pôrã razy ło tym sa we tym naszym radijoku gôwyndziół ale niy zawadzi jesce rółz ło tym pogôdać. Mało fto terôzki boczy, kiej ci te świynto tak na isto sie napoczło. Bezmać wszyjsko to wypokopiół papiyż Urban IV a prziklepôł na zicher we 1314r inkszy papiyż – Klemens V. Te świynto zawdy musi trefić na jedynôsty dziyń po Zielónych Świóntkach i beztóż tyż nigdy niy jes we tyn sóm dziyń we kalyndôrzu, chocia zawdy we szczwôrtek.
Trza tyż boczyć, że przi kôżdych srogszych świyntach ludzie bele co wróżyli i bele jake śniymi byli skuplowane powiarki. Nôjwiyncyj ło pogodzie, ale niy ino. Na przimier, na tyn przikłôd:
„Kiej we Boże Ciało pogoda darzy, bydzie rocek dobry dlô gospodôrzy”.
Ale tyż i takô, iże:
„Kiej na Boże Ciało dyszcz bywo, siece tyż niyskorzij we piyrsze żniwo.”
Chocia, i idzie jesce szpasownij sam rzyknóńć, coby sie ino sam na mie fto blank niy pogorszół, bo :
„We Boże Ciało chrobôki w kapusta, dzioboł we baba wlazuje, a heksy mlyko kalymbóm łodbiyrajóm.”
Roztomajte i roztoliczne byli zwyki sknółtlowane ze Bożym Ciałym, gynał tyż jak i ze świyntym Jónym. Takim szykownym, gryfnym zwykiym bóło plecynie srogich i blank maluśkich wiónków. Wiónki te sie plytło na Boże Ciało zatym po poświyncyniu bez kapelónka, wisieli łóne jesce bez côłko „oktawa” kajś we kościyle, coby łóne nasztaplowali, nafolowali, naściubiyli festelnyj mocy. Bez ta côłkô „oktawa” we côłkim kościele wóniało tymi ziylami a tyn cuch to ci tyż bół taki srogi znak „cnoty” tych wszyjskich, kierzy te wiónecki na ółtôrzu skłôdali.
Brali do plecynia wszyjskie ziela, ale takóm miaróm bóło dziewiyńć tych wiónecków i kôżdy ze inkszyj ziyliny. Kajsik dôwnij narachowołech take ziyla (chocia niy wszyjskie wiym jak wyglóndajóm): macierzanka, rozchodnik, nawrotek, kopytnik, dzwonecki, majgokle, babówki, słómiôki, żabi łoczka, gynsi pympki, rosiczki, miynta, ruta, barwinek lebo zimzielónek, rozmaryjón, farbiczki i jesce by szło pôra.
Te wiónecki byli choby palmy ze niydzieli palmowyj. Byli na wszyjsko dobre i kôżdy sie tropiół, coby śniymi nastyknóńć w dóma. To byli tyż nôjlepszyjsze medikamynta, i to niy ino skuli przónio, bo tyż i na pieróny, na rzgmoty i na łogiyń, na dobre żniwo, na gradobicie i na to, coby sie gadzina dobrze chowała, i na co tam jesce. Już łod blank starego piyrwyj, we staropolskim lynzyku gôdało sie, iże idzie kómu „wiónkómi nakadzić” lebo kiej tam kómu zawdy wszyjsko blank letko szło, to sie gôdało, co łón choby „wiónki wiół”.
Take wiónki, to tyż byli festelnie ważne dlô dziołchów, kiere plytli je ze lilowych, cerwiónych i biôłych kwiôtków, kiere byli blank maluśkie, coby ino łobranymu szacowi na lewo graca szło wrajzić jesce skorzij zrynkowinowego piestrzónka. A kiej taki karlus nic niy zgłobiół dziołsze na łostuda i prziszôł śniym juzaś na sobótka, na świyntego Jóna, to wtynczôs, we ta jedna noc wszyjsko mu sie mógło ze tóm dziołchóm przidarzić (miarkujecie, co jô sam móm na myśli, pra?). Nôjważniyjsze, ale zawdy (dlô jóngferek) byli wiónki ze ruty, ło kierych już pisôł i nasz Jan Kochanowski, a to skuli tego, co listecki ruty i pod śniygiym byli zawdy zielóne znacy, poradziyli nikiej te dziołchy, i we nôjgorszym czasie uchować to, co dlô dziołchy bóło bezmać nôjważniyjsze. Nó, terôzki już przeca żôdnô dziołcha to sie cheba ło to blank niy tropi, i ruta sie już do łostatka na merta zwekslowała. Juzaś tym synóm, łochyntolom, ftorym abo dziołcha, abo łojce niy byli radzi, podciepowało sie bele kaj szykowny wiónek ze grochowiny. Ale to już jes blank inkszo bôjka.
Boże Ciało to procesyje. Kiej dobrze posznupać, to mocka idzie nojść takich, kierzy ło tym gryfnie tyż już pisali. Bół taki zôcny móndrok, srogi profesor Jan Stanisław Bystroń, kiery łónegdaj napisôł ci bół szykownie jak to nasz król Jan Kazimierz przikazôwôł już we 1658 roku (takij kupieckij „konfratyrni”), coby „wszyscy ogółem bracia sami (...) i ich faktorowie albo słudzy starsi (...) w szaty przystojne i poczciwe przybrani nie się zejdą (...) z muszkietami albo rusznicami, z szablami polskimi albo niemieckimi, pospołu z chorągwią Bractwa pospolitą, z bębnami, trębaczami, także jeżeli można z muzyką przystojną (...) porządnie na procesji i na każdym akcie niech będą. Najświętszy Sakrament (...) niech poprzedzają, i to trzeźwi, skromni i pokorni”.
Tak sie miarkuja, iże Boże Ciało, to jes nôjbarzij paradne, nôjszykowniyjsze świynto. Ja, jô wiym, co idzie sie wadzić, kiere jes nôjważniyjsze, ale te mi sie zdô na isto nôjszykowniyjsze ze wszyjskich. Śtyry ółtôrze postawióne bez parafijanów. Smónd kadzidła, kwiôtki ciepane bez dziecka na cesty przed tym Przenôjświyntszym Sakramyntym nad kierym niesóm baldachin, śpiywanie, rzykanie, kôzania. I idzie sam pedzieć słówecka za Tadeuszem Makowieckim, srogim móndrokiym, profesorym ze Torunia:
„Pod baldachimem z gorącej mgły i złota
(na wysokich drążkach niosą go anieli)
Słoneczna monstrancja rzęsiście migota.
Złociście się weseli.
A w dole chwieją się, chwieją aż do ziemi
Kłosy zbożne, pobożne, kornie, nieśmiało,
W chrzęście nie słyszą, jak w nich cicho tajemnie
Rośnie chleb – Boże Ciało.”
Terôzki już możno niy, ale za starego piyrwyj, to jesce i mónstrancjô prziblykali wiónkómi. Niyskorzij wiónki i ta côłko ziylynina wiyszało sie na ścianach, we winklach, za rómami łobrôzów, nad dźwiyrzami i nikiej te i te świyntojóńskie.

_________________
Ojgyn z Pnioków