Idzie to tyż posuchać na
www.ojgyn.blog onet.pl
Nō, tōż mōmy dzisŏj pamiynty szlustydziyń, łosobliwy zapiōntek. Joch już ło tym pewnikym sam we Radiu Piekary gŏdŏł, ale cosik mi sie zdŏ, iże werci sie, chocia ino modziokōm, ta noc ze soboty na niydziela przipōmnieć. To już cŏłke trzidziyści śtyry lata ślecieli łod tego czasu, łod tego moc niyszczysnego 1981r. Wtynczŏs, kej już podzim fyrtŏł ku łostatkowi (bo to przeca jesce niy bōła zima chocia śniega ci nasuło jak sto diosków), niycŏłke dwa tydnie skorzij Godōw blank niygryfnie dziŏło ci sie we tym naszym gryfnym kraju. Jedne drugim fest skŏkali do ślypiōw, kŏżdy sie miŏł za ważniyjszygo niźli magiwyrfel w ściyrce (mlycznyj zupie). Chnet wszyjske werki, gruby i bele jake ci fitulityngyszefty sztrejkowali. Tyn fusiasty łod tych szifōw durch fantowŏł sie ze tym jenyrōłym we tych ćmawych brylach, kerego już snami niy ma. Wszandy bajzel, łostuda. Bali i my ze mojōm Elzōm ani nikaj niy wyfurgli (a we wszyjskie skorzyjsze lata fyrtali my po roztomajtych krajach na Zilwestra). Wachowali my, co tyż to sie bydzie dalszij metlać. Jesce my z przocielōma, szporowali złocioki, coby możno na Zilwestra chocia do pepikōw, do Pragi sie wykludzić (a miało być uciechy ze dwa miechy). A tu mŏsz. Pieron szczelōł wszyjsko. I to skuli czego? Anō beztōż, iże to jŏ bez cufal rozfechtowŏł ta trzeciŏ wojna. Ale możno byda rzōńdziōł podle raje.
Wszyjske wiycie, iże sam u nŏs na Ślōnsku zawdy ftoś machlowŏł, miyszŏł we tym naszym garcu i blank ci sie nŏs niy pytŏł eźli dōmy zwōla, eźli nōm to sie zdo, lebo niy. Ale tyż idzie wytuplikować, co za kŏżdym łoszklistwym styrcŏł jakisik chop, jakisik diosecki łochyntol, kery nŏs Ślōnzŏkōw w zocy niy miŏł, kerego te Ślōnzŏki festelnie szterowali, festelnie mu zawŏdzali. Niy inakszij tyż bōło trzidziyści śtyry lata tymu nazŏd. Wtynczŏs, kejech to jŏ rozfechtowŏł, sam u nŏs we Polsce ta trzeciŏ wojna. Ja, na isto, joch na zicher ta trzeciŏ wojna blank do łostatka rozfaklowŏł!
Jŏ wiym, iże kŏżdy, fto chocia do hilfki deptŏł, rzyknie co byli ino dwie. Ale, jŏ Wōm sam gŏdom, choby naszymu farorzowi ze „Jōzefki” we suchatelnicy, iże ta haja, ta cŏłko łostuda, ło keryj sam kca łozprawiać, to niy bōł ci żŏdyn cufal, ino to sie przidarziło skuli... fusiskōw. A bōło to tak:
Nŏjprzodzij to bōł jedyn pierōński łoszkliwiec, kery sie Otto von Bismarck mianowŏł. Niyftorzi miarkujōm, a inkszym to jŏ gŏdōm, co łon miŏł szykowne fusisko pod kicholym, choby jakosik srogŏ i rubŏ keta z pancra. Co łōn ci sam nōm Polŏkōm, a jesce barzij Ślōnzŏkom napochŏł, niy trza gynał eklerować. Niyskorzij to bōła skuli niygo ta piyrszŏ wojna światowo, po keryj nŏs tu we Chorzowie, na Pniokach prziflancowali do Polski, chocia... niyftorzy fulajōm, iże to bōł tak by tak darymny futer, bo nasi ciyngiym ci pitali do Rajchu. Machlowŏł przi tym taki jedyn istny, kerego Kōmandantym mianowali. Miŏł tyż srogie, chocia festelnie łoklapniynte, fusisko.
Jakiesik dwadzieścia lŏt po tyj piyrszyj wypraskła drugŏ wojna światowŏ. Wlŏz sam dō nōs tyn fusiaty Adolf ze szajtlikiym ze prawyj zajty, kerego przeblecōne wojŏki łobalyli ta bajera sam u we Glywicach. Przi łostatku tyj drugij wojny, już we styczniu śtyrdziystego piōntego prziflŏstrowŏł nŏs do Rusa drugi taki moc fusiasty cwerg Jōłzel, kery chocia przi tyj przileżitości jesce wyrzynōł łod nŏs raus tego fusiastego Adika ze jejigo „Gott mit Uns”.
Terŏzki już po maluśku miarkujecie, iże wszyjsko co niyszczysne sam u nōs bōło, co sie dziŏło, to zawdy kole tego metlŏł ftosik ze srogim fusiskiym.
Nō, i na łostatek, tak jakosik bez śtyrdziyści lōt tymu nazŏd, jŏ sie tyż uciōngnōł szykowne fusisko. I tu ci mie cheba diosek zbałamōnciōł. Dyciech ani sie niy myrgnōł, anich sie niy spodziŏł, jakech juń bōł żyniaty. Ale, kej mi sie to już przidarzōło, toch zaczōn medikować, iże ci już mi sie przecamć nic gorszygo trefić niy może. A dyć kaj tam. Tak jakosik we łoziymdziesiōntym roku bez tyn dupny pot we Gdańsku chibnōł, fuknōł jedyn kurdupel – dejcie pozōr: tyż ze fusiskiym – i tak ci napocznōł sie roztopiyrzać, iże wszyjsko sie we Polsce blank rozlajerowało. Takech sie rozhajcowŏł, iżech wartko chciŏł tyrać do golaca, coby mi łōn te moje fusiska łodchlastnōł, boch miarkowōł co sie to niyhersko skōńcy. Ale, moja Elza mie ucholkała, padała, co niy ma cweku prask robić, bo przeca tyn nasz wielgi iglok Edek chnet ci tam ordnōng wyłōnacy.
A toć. Wyłōnacōł ! Tela, iże łostuda sie we cŏłkij dziedzinie zrobiōła na cŏłki karpyntel, wszyjsko sie pobelōntało i porojmowało. Taki bajzel ci bōł, iże już wszyjsko, krom łoctu i mosztrichu, bōło na szkartki. Forsztelujecie sie, mogecie sie to wystawić? Bali i gorzŏła, i cygaryty tyż na szkartki! Łostuda i skŏranie boskie. Nic, ino jakosik nowo wojna sie z tego musiała na zicher wypiytnościć.
Wiela tyż niy zetrwało, kej moja starŏ polazła ci kejsik, nŏjprzodzij dō nŏs, do Farorza, a zarŏzki niyskorzij do manglowni, poklyciōła ze jeji sōmsiŏdkōma, zatym przikarycyła sie do dōm i pado ku mie:
– Suchej Ojgyn. Tu niy ma szpasu, tu może przijńść do haje, trza jakisik forant robić, jak to dŏwnij nasze Mamulki i Starki robiyli. Skludzić trza tyż do kōmory roztomajte jŏdło: cuker, mōłka, hawerfloki i bele co.
Cuker, mōłka, bōnkawa, a ło gorzŏła to ci sie już żŏdyn niy tropi. Przeca na isto czowiek niy moge ło suchym pysku szczimać, choby niy wiym jakŏ ci sie wija rychtowała. A dyć musza sōm tyn reszt przitargać.
I tōż dejcie terŏzki pozōr! Aha, a jŏ mōm durch te fusiska, kere mi moja starŏ kŏzała łostawić. Nō, toż jak starŏ pedziała zgłobiōmy, sztaplujymy, co sie ino do, kajplujymy roztomajte szkartki i nazgoniōmy wszyjskigo na ibrich. Zasik, kej ino moja starŏ polazła ze kamratkōma na tŏrg, jŏ wartko przikludziōłech do lałby we zegrōdku trzi drzewianne faski po kapuście, nafolowŏłech pŏłno jagōdkōw, świyntojōnkōw, łopadlorek, zdrzałe birny, śliwki uherki i co mi tam jesce we grace wlazło. Posułech to cukrym, nachabionym łod mojij świekry, prziklapnōłech to wszyjsko deklym i musiŏłech terŏzki doczkać, aże sie to wszyjsko gynał, dobrze zageruje. Nikedy wlazowŏłech ze bracikiym do tyj lałby i ździebko my tam zawdy upyndziyli... tak ino na kostprōba.
Nō ale, we tym już łoziymdziesiontym piyrszym roku lato drap ci przetyrało, na podzim tyż wczas napoczło śniygym suć, i zajm my sie pozdali, trza sie już bōło polekuśku do Godōw rychtować.
My ze bracikiym i jednym kamratym przikludziyli jesce do lałby gryfny hajcōng i keby co, koza, wiycie taki żeleźniŏczek, a ku tymu ze śtyry kōłkastle wonglŏ, i jesce roztomajte rułki, glaski. Zgwoli czego to wszyjsko, niy byda wōm sam tak gynał eklerowŏł. Tela moga rzyknońć, iże kej my ino mieli żdziebko frajnego czasu, to zarŏzki my gzuli do tyj lałby, gibko hajcowali pod blachom, do takij kany lŏli tego zgerowanygo zaciyru, bindowali szlauch, kokotek łod wody na cŏłki driker, stŏwiali my to wszyjsko na fajerka i juń... przeca miarkujecie co bōło dalszij ?
I tak ci nōm to szykownie fyrtało, aże do tyj soboty dwanŏstego grudnia. Musi, abo my za tela wysłepali, abo zaboczyli my tyn łogyń zasuć hasiym, dosik iże tak wele dwanŏstyj w nocy kej ci niy dupnie choby ze kanōny, jak ci tak niy drzistnie nikiej bez wojna, jak niy prasknie choby ruskie bōmby ze fligrōw ściepowali. Porwŏłech sie z tego śniku, wypolōłech na dwōr ze tyj lałby, mōj bracik ze kamratym, tyż choby miechym piźnione, wydarli śnij, i wszyjske my sie do kupy szczaśli w dźwiyrzach z wojŏkōma i „zomowcōma”, kerzy do nŏs do łogrōdka wkarowali z gywerami i rebulikōma w gracach. Jedyn wrzesknoł ci cosik na nŏs – na zicher wōm niy moga pedzieć, abo „hyndy hołch”, eźli „ruki w wiyrch” – i dŏwej łobmacywać nŏs bele kaj, jak te, co to wiycie. A tu ci dalij rzgmi, wali i szczylŏ. Te istne nic, ino chelmiska barzij wciskajōm na palice i sznupiom kaj tyż my skludziyli tyn szpryngsztof, te „materiały wybuchowe”? Ludzie, co to sie ci za rojmōng zrobiōł ? Joch taki stary, ach niy wiedziŏł, iże akuratny bimber, to jes taki sztof nikiej dynamit na grubie. Nō, gŏdōm Wōm Sodōma i Gōmora we łogrodkach sam u nŏs na Krziżowyj.
Niyskorzij wziynli nŏs i wrajziyli do takij kibitki, i wywiyźli do lagru. Mogecie sie to forsztelować? Starŏ ze świekrōm sie tropiōm – niy, niy łō mie – ino elich cŏłkij lałby niy szpryngnōł do luftu abo jesce co gorszygo. Dyciś jŏ za karlusa ani przi wojŏkach niy bōł, kasarnia toch ino źdrzŏł bez pot, a łōni ci mie richtik wziyni za jakigosik partizanta, diwersanta abo co.
Nale, tak po pŏruch dniach wypuściyli ci nŏs, i kulwitōmy sie po maluśku do chałpy. Nŏjprzodzij – jak zawdy – do Pyjtrowego szynku na piwo. A naobkoło pŏłno wojŏkōw i szandarōw. Mrōz chyciōł ci stopierōńsko, śniyga nasuło jak kajsik na Syberii. Ludziska brōnczōm ło jakisik wojnie, na kŏżdym krojcōngu pancer abo inkszŏ pierōna. No richtik akuratno wojna. Jesce ku tymu – jak mi niyskorzij starŏ pedziała – taki jedyn jynerŏł we tych ćmawych brylach klyciōł cosik ło „stanie wojennym” i jakichsik WRON-ach. Gŏdōm Wōm, choby na filmie ło śtyruch pancyrnych abo ło Hansie Klosie.
Nō, i terŏzki skapliście sie cheba jakech ci ta trzeciŏ wojna napocznōł, pra? A to wszyjsko ino bez te dioseckie fusiska, kere bez tela lŏt we naszyj Polsce zawdy do jakisik wije wiydły i łod kerych wszyjsko co niyszczysne we tyj ci naszyj dziedzinie, zawdy sie napoczynało.
A jō, coby dziobła niy szterować i na łostuda mojij staryj, te moje fest szykowne fusiska żech zrazjyrowoł i szlus. Tym barzij, iże u nŏs chnet co drugi cichtowŏł take fōnsy, choby tyn co to „niy kciŏł, ale musiŏł”. Nō wiycie! Krōm tego jesce sie takŏ mōłda zrobiyła, iże kŏżdy śniym sie kciŏł knipsnōńć, coby go wszyjske we reszpekcie mieli. Dō mie tyż niyskorzij przijnszli, co jŏ to bezmać tyż bōł „internowany”, i taki „kōmbatant” symie bōł, ale skuli tego coch te fusiska zgolōł, już ci mie do tyj ferajny niy kcieli. I łod tego czasu do polityki blank ci sie niy wtykōm, bo jak pedziŏł kejsik jedyn srogi angyjber : „polityka, to je sztuka, taki kōnsztik jak łyknońć żaba i sie blank na gymbie niy skrziwić i ku tymu niy udowić”.
Zaloguj się
Zarejestruj się
FAQ
Szukaj
