Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Nō, tōż dzisiŏj byda sam Wōm, moje Wy roztomiyłe suchŏczki i suchŏcze, szejśsetny rōłz berŏł i łozprawiŏł te moje gŏwyndzy, te moje „ździebko prŏwdy i cygaństwa” we tyj naszyj szykownistyj ślōnskij gŏdce.
Pytajōm ci sie mie ciyngiym i bele kaj roztomajte ludzie skondyś ty Ojgyn jes?
Anō, samstōnd, Ślōnzŏk ze Łojcōw i Starzikōw. Żŏdyn tam krzŏk, ani tym barzij ptŏk, ino tyn pniok, kerego ze tyj rodnyj ziymi blank wytargać sie niy dŏ.
Bakŏłech jak przinŏleżi bez śtyrdziyści lŏt we werku, we Hucie „Kościuszko”, łod sztifta na „Morganie”, na takim walcwerku, kaj sie wrzawe do cerwiōności żelazło łowijało cangami naobkoło siebie. Niyskorzij prziszło ci na mie (łobiycŏłech to przed zemrziciym mojimu Tatulkowi) sztudiyrowanie na tyj moc wywołanyj we świycie Politechnice Ślōnskij, bo we piyrszych powojynnych latach jesce za bajtla, za śpikola Tatulek przed skōnaniym zawdy mi gŏdŏł:
– Ucz sie synek, ucz, bo cie żŏdyn gorol, kery sam na Ślōnsk prziciōngnōł i festelnie sie terŏzki roztopiyrzŏ, niy bydzie miŏł we zocy. Tatulek (ja, Tatulek a niy fater) niy kcieli, coby my łoba ze bracikym gǒdali po ślōnsku... mielichmy „mówić” ino richticznōm, prawōm polskōm gǒdkōm. To wziyno sie ze Jejigo doświadczyniǒ jesce za staryj Polski i ze tego, iże siedziǒł dwa a pōł roka we Auschwitz... nō, przeszǒł świat i pyjterkarty.
Gŏdŏł tak, ale to bōło choby we takij gōrzkij powiarce:
– „Ucz sie Eugeniusz, mój ty chłopcze, ucz, bo nauka to potęgi klucz!”
A moja jedna Starka, Klara (maminŏ mamulka), pod fusiskiym szeptłała:
– A kej już bydziesz miŏł Ojgyn tych kluczy za tela, pŏłny kibel, to możno jesce we życiu łostaniesz i... ficywyrtym. Tak tyż już do terŏzka łostało mi te miano Ojgyn. Czamu Ojgyn z Pnioków? Anō skuli tego, żech sie urodziōł na dǒwniyjszych Pniokach, ale tyż beztóż, co jeżech ze pniokōw (niy krzŏkōw, ani tym barzij niy łod ptŏkōw)...
A wziyno sie to tyż skuli tego, co przeca my, Ślōnzŏki niy zawdy muszymy być ino robolami, hajerami lebo smelcyrzami. Przecamć my tyż swōj filip, swōj rozum mōmy, a iże niy poradzymy sie roztopiyrzać jak inksi, to to już siedzi w nŏs, we naszych erbniyntych po Łojcach i Starzikach zwykach. To na isto skuli tego Ślōnzŏk – podwiyl mu fto bajnszteli niy podstawi – wszyjskim przaje, dlŏ wszyjskich mŏ serce łozewrzite do mola.
Nŏjbarzij to mi sie zdŏł jedyn nasz rechtōr ze „Siedymnŏstki” ze tyj mojij podstawowyj szuli do keryj deptŏłech za bajtla, ftory zawdy ło tych, co sam prziciōngli gŏdŏł, iże:
„Co gowa to rozum, a co dupa to... smrōd”. I cosik mi sie zdowo, co niyftorym ino te druge łostało na cŏłke życie.
Nō ale. Niyskorzij to bōł musowy ancug, binder, biŏłŏ hymda przeblykanŏ dwa razy bez dziyń. I gańba, kej sie wymskło ślōnskie słōwecko, kej sie ciepło po ślōnsku jakisik ałsdruk we dobryj asiście. Łojciec jesce za bajtli prŏł nŏs ze bracikiym po rzici, kej my na placu, abo we szkole gŏdali po naszymu, po ślōnsku, gŏdkōm naszyj Starki Klary i Starzika Paulka, Starki Any i Starzika Jōłzla, kerzy nōm folowali we palice, iże bez te łostatnie pŏraset lŏt i Miymce, i Polŏki zeza Przemszy to sie sam dō nŏs ryli skuli interesu, skuli betkōw, a my sam byli przeca zawdy u nŏs, zawdy na swojim. Ale tyż fōrt i jednym ciyngym kŏżdy nōm przeciepywŏł, co my sōm za knap miymiecke dlŏ Miymcōw i za mało polske dlŏ Polŏkōw.
Bōło ci tyż i tak, jak we inkszych familijach, Starzik prali sie z Miymcami we powstaniach, jedyn ujek, dobry Ślōnzŏk nŏjprzodzij bōł wziynty do Wermachtu, a kej pitnōł Adolfowi, to wrōciōł sie nazŏd dziepiyro we śtyrdziestym siōdmym do dōm jako wojŏk łod Andersa. A iże bōł to „andersowiec”, to tyż niyskorzij niy poradziōł za Bieruta eli Gomułki sztajgnōńć we werku abo na grubie, chocia tam ciyngiym sztajgowali te wszyjskie śtyrytydniowe „techniki” i jednoroczne inżyniery. Zasik drugigo ujka, po łojcach i starzikach piekŏrza, kery cŏłke życie przebōmlowŏł kole piekarszczoka, zarŏzki po wojnie zawarli we hereszcie za „kolaboracyjŏ” ze Miymcami, bo robiōł bez cŏłkŏ wojna to ino, co poradziōł nŏjlepszij – piyk chlyb i żymły, kere fōrami i do samego Auschwitzu kludziōł.
I tyż niyjedyn Ślonzŏk, Polŏk bez „kenkarty” u niego bez ta drugŏ wojna robiōł pod samōm fresōm, pod samym kicholym miymieckich policajtōw (bali tyż i Ślōnzŏkōw). Na łostatek Łojciec Georg (po wojnie Jerzy), piyrszy, kery we naszyj familiji jakiesik szkoły pokōńczōł (Akademia Handlowa w Krakowie), chocia miŏł miymieckie miano, bez dwa i pōł roku kiblowŏł Auschwitz, we Oświęcimiu, aże go ujek Lojzik, tyn piekŏrz, za swoji „kolaboranckie” marki wykupiōł i pod miechami na fōrze przikludziōł do dōm. Jesce ci Łōnego do drugij armiji polskij zebrali. A tyż ci niyskorzij ło Łojcu, kej mu sie dwa lata po Stalinie zemrziło, ło Mamulce i łō nŏs ze bracikiym, wszyjskie przepōmnieli.
I terŏzki jŏ, kej mie już ze tego werku, ze tyj dŏwnyj „Königshütte”, wytrzaśli (przodzij na „świadczynia przedemerytalne”, zatym na pynzyjŏ) wyciep żech do imyntu na hasiok wszyjske szlipsy we kerych (jak gŏdała moja Haźbiytka) chnet bych dŏwnij i nynać szŏł, ancugi połobkłŏdŏłech kulkami na mole i skukŏł rajn, gymboko we szranku i bōmluja razinku po mojich Pniokach, po piyrwyjszyj Krōlewskij Hucie do kupy ze inkszymi takimi borokōma, ło kerych śpiywŏł jedyn taki fest szykowny karlus, iże sōm:
– Za modzi na śnik a za starzi na... grzych”.
I sztyjc i jednym ciyngiym szkryflōm te moje kōnski, po naszymu, po ślōnsku, we gŏdce mojij Starki Klary i Starki Any, coby tyj akuratnie gŏdki modzioki niy przepōmnieli, coby łōnym niy bōło gańba i srōm gŏdać po naszymu, chocia to tak na isto terŏzki zōłwizōł darymny futer przi tych ynglickich, hamerikōńskich lynzykach, kere ino poradzōm te moderne kōmputry spokopić. Dobrze tyż, iże dziecka poradzōm inkszymi lynzykami łozprawiać, przecamć wryli my sie już do tyj Ojropy we keryj tak na isto zawdy my Ślōnzŏki byli. I ino diosecko żŏl, i taki jankor, iże te dziecka kere sōm chowane bez tego ciepła kachlokōw ze ślonskich familokōw, tyż pewnikiym daleko niy zŏjndōm.
A jak ci to bōło ze tym pisaniym po naszymu, po ślónsku. Moja przigoda z ślónskóm mółwóm napoczła sie łod srogigo szpasu. We 1994 roku bółech wywelowany na chorzowskigo rajce (bółech niym dwie kadyncyje), a skuli tego, coch bół zawdy we łopozycji (możno to jakosi sprzykność ze mojij stróny), niy zawdy mógech sie przebić kajsik ze mojimi majnóngami na tyma roboty we samorzóńdzie. Szczysnym cufalym łówczysnô redachtórka nôczelnô „Gońca Górnoślaskiego” dała mi do wymiarkowaniô, cobych napocznół pisać ło tym, co dziyje sie we Chorzowie i chorzowskim urzyńdzie, tela, coby to bóło razinku pisane po ślónsku. I to bóło richticzne napoczniyńcie (1998-99r) mojij ci łogrómnucnyj fascinacyji szykownistóm ślónskóm mółwóm. Szpasym jednakowóż bóło to, iże żôdyn we tyj chorzowskij Radzie Miasta chnet do łostatka niy poradziół na isto spokopić, fto – poniykedy moc szydliwie i bodlawo – kómyntuje robota rajców miyjskich, i to ze samygo pojstrzodka magistratu.
Skuli tego tyż, iżech miôł skorzij we swojim życiu roztomajte cufale, epizódy ze wystympami na binie (pisôłech wicne kónski dlô sia, i dlô mojich łówczysnych kamratów), dostôłech we 2002 roku propozycjô stałyj autorskij audycyji we Radiu Piekary (piyrsze moje wice gŏdŏłech przi łostatku 2001r.). I na taki szimel usztaplowało sie do terŏzka te szejśset audycyjōw ło kerych spōminŏłecjh dzisiŏj przi napoczniyńciu.

_________________
Ojgyn z Pnioków