Idzie to tyż posuchać na
www.ojgyn.blog.onet.plTerôzki my sóm przi lutym, a na te piyrsze trzi miesiónce we roku nasze starki i staroszki sporze powiarków zawdy gôdali. Rzykna tyż je terôzki podle raji:
„Styczyń – do kachloka sie prziczyń”,
„Pytô luty, czyś dobrze łobuty” ,
„We marcu jak w garcu”.
Nale, za blank starego piyrwyj, to na Podhalu (sam u nôs na Ślónsku niyftorzi tyż) gôdali na luty grómnicznik, a to beztóż, coby miôł wszyjskim spóminać ło Przenôjświyntszyj Paniynce Grómicznyj. Gôdali tyż jesce „miynsopustnik”, a to skuli łostatków, znacy „miynsopustu”. Jesce inksze mianowali tyn luty tyż „strómpaczym” a to beztóż, iże we tyn miesióncu diosecko strzympióło, znacy „ścinało” mrózym. Luty, kiej nasze, samtyjsze dziecka ze Chorzowa, i côłkigo wojywództwa przikludziyli sie już latoś ze feryjów zimowych. A jô jesce bocza, jak my za bajtli we naszyj szuli, we „Siedymnôstce” zawdy musieli w doma sprôwdzić, i zatym napisać, eźli te nasze ślónskie powiadaczki richtik trefióm, richtik bydóm sztimować do tego, jak nasze Ółmy gôdali:
„Kiej luty gorki i ło wodzie,
to wiesna bydzie niyskoro’
i pewnikiym ło chłodzie”.
Abo:
„Kiej luty ze rzgmotami, wartko bydzie wiesna przed nami”.
Lebo jesce inksze:
„We lutym sporze wody, tóż côłkie lato bez pogody”,
„Kiej luty niy wymrózi, to na isto môj śniygiym pogrózi”.
Nó, i to by możno stykło na ta piyrszô lutowô sobota. A mie tam jes ździebko żôl, coch jô już jes taki stary knaker, bo juzaś, po tych zimowych feryjach, sam u mie we szuli, we mojij „Siedymnôstce” a i we tym gymnazjóm (dôwnyj trzidziestyj dziewióntyj szuli) łod szaroka dziecka rómplujóm, larmujóm, chocia niy wszyjske byli kajsik na wywczasach bez te feryje. I tych juzaś, co bydóm sie mógli we szuli wećkać gorki łobiôd ze ftorym we niyjednyj familiji bóło knap bez te łostatnie dwa tydnie. A jô zawdy miôł, i móm rôd (bo już łod pióntyj niy poradza nynać), kiej te wszyjskie najduchy, kiej te wszyjskie rojbry i buksy przikludzóm sie na plac, na tyn nasz majdan przed szulóm i bydóm wyrobiać, rómplować, jak to te dziecka majóm we zwyku.
Luty, to pojstrzodek zimy... nó możno latoś niy blank pojstrzodek, bo piyrszy śniyg śleciôł ci sam u nôs we Chorzowie kajsik we drugij półowie stycznia. Nó, niy ino we Chorzowie ale i we Zôbrzu, Bytóniu, Piekarach i... kaj by tam jesce.
Nale, możno terôzki cosik blank ze inkszyj faski?
Nó, tóż, kiejsik bez zima 1259-1260 roka sam na Polska, i razinku tyż na nasz Ślónzek drugi rółz najechali Tatary. Piyrszy rółz bezmać byli sam u nôs jesce za tego móngoła Czyngis Chana (Dżyngis-chana, do 1206 Temudżyna), ło kierym pisôł już wywołany wandrus Marco Polo. Wyrôbiali ci te łoszkliwe Móngoły, Tatary u Madziarów, Chorwatów i we Dalmacyji. Nôjprzodzij dostali chiby łod fyrszta Henryka II Pobożnego (kiery ale tam przi tyj haji pôd) i pitli bez taki Tor Sudecki (Brama Sudeckô). I tyn drugi rółz, kiej sie sam przikludziyli, to razinku bóło bez zima. Eźli to na isto bół luty, to terôzki niy poradza zmiarkować, ale ci łod tego czasu we dôwniyjszyj wsi Chorzów łozprawiało sie ło roztomajtych takich utopkach, utoplecach, kierzy sam u nôs wyrôbiali, kierzy strachowali, i to niy ino naszych, ale i bezmać ruskich we śtyrdziestym pióntym roku. Jô sam niy byda łozprawiôł ło wszyjskich, kiere sie sam u nôs pokazôwali, ale żyjóm jesce ludzie, kierzy to wszyjsko boczóm i swojim dzieckóm przi Godach, przi chojnie, przi jedli te bery łozprawiajóm. Te, co sam miyszkajóm i miarkujóm kaj jes Bederowiec, Wynzłowiec, dôwniyjszô Szwajcarskô Dolina, to tyż wiedzóm (chocia możno ino łod starzików), co bóła ci tam bichlajna i zdrzódełko kole takigo sidłoka Millera. Tyn utoplec sie ciyngiym ukazôwôł aże do tego łoka mrziku, kiej sprawiyli tam haltynsztela banki „dwanôstki”, kierô jesce fyrtała łod Huty „Kościuszko”. I wtynczôs sie blank tyn utoplec zapodziôł. To bół jedyn. Inksze to byli na Kosmalowych stôwach, na Kosmalowych tajchach... Poruch chopa tyn utopek tam do imyntu utónkôł aże sie bezmać sóm utopiół tak, co już niy poradziół ze tego flapsu na spodku wylyjźć. Byli jesce inksze – tak gôdajóm – na Mainzenszachcie po lewyj zajcie łod zantgruby, łod piôskowni, ale to tyż bóło ci na tym Kosmalowym i ku tymu jesce na Szulcowym.
Zaloguj się
Zarejestruj się
FAQ
Szukaj
