Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

„Prima aprilis”, tak sie mianuje wywołałany zwyk bamóncyniô inkszych we tego piyrszego kwiytnia. Napoczniyńcie tego zwyku niykierzy wywodzóm łod fajeru, łod parady dôwnych Rzymianów skuli jejich bóżka chichraniô sie i srogij pociyszności. Bo wszyjskie miarkujóm, co te rzymskie pógany zawdy Nowy Rok napoczynali we piyrszygo kwiytnia. I wteda mieli nôjbarzij szpasowne fajery. Inksze juzaś godajóm, iże Żydy, kiere niy wierzóm we Zmartwychwstanie Pańskie (Krystus bół bezmać we 30 marca przibity ma krziżu, we piyrszygo kwiytnia stanół ze groba) swojich wojoków i wszyjskich inkszych naumieli cyganić. We Polsce juzaś, łod starego piyrwyj, we tego piyrszego kwiytnia wysyłało sie listecki ze lipnymi byfyjlami lebo ino take szkratki na kierych bóło napisane: „Prima Aprilis”. Nale, tyż fest bamóncóncóm gôdkóm, coby sie uchichrać ze tych, co to we wszyjsko same łod sia wiyrzóm. Tak tyż ci sie łod tego wziyna fajnistô powiarka:
„Na Prima Aprilis niy wiyrz, bo sie festelnie łomylisz”.
Nale, zawdy sie kogosik do łoszydzić, zawdy sie jakisik panoczek – a jesce lepszij paniczka – do nabrać, zawdy we tyn dziyń jes szpasownie, chocia niy wszyjskim. Tak, jak mojimu kamratowi przi napoczniyńciu tyj łozprôwki.
I to ci jes jedyn dziyń, tyn prima aprilis, kiej idzie kminić wiela sie do, wiela ino kamraty lebo kamratki szczimióm. Tela, co to jes kminiynie, cyganiynie niy na łoszkliwość, nie na łostuda, ino dlô śmiychu.
Nó, tóż mómy za dwa dni – jakech gôdôł – kwiycień. Niy ma ci to na isto tyn nôjwicniyjszy, nôjszpasowniyjszy latoś miesiónc... A chocia?
Poszôłech kiejsik na taki dugi szpacyr po tych Pniokach. Suchejcie ludzie, jak tam ci jes gryfnie! Niy gôdóm sam ło tych chałpach, kiere sie bulóm, abo już sie łobalyli, przi Marijańskij – i niy ino – ale ło tych polach, pasiónkach aże do Logiewnik, kaj jesce moja Mamulka ze Tatulkiym zôlyciyli. A i jôch niy jedna frela tam kludziół skuli tego, co Wy wiycie, a jô miarkuja. Tam przeca, na wiesna, bóła dló nôs modzioków nôjlepszyjszô szkoła, bez katyjmusu, bez przisposobiyniô do życiô we familiji, ale ze tym wychowaniym zeksualnym we praktice (czego terôzki we żôdnyj szuli modzioki sie niy dowiedzóm). Gynsipympki ci już powylazowali, i ino doczkać kiej mojiki napocznóm kwiść (a chopcy bydóm dziołchóm do dakli na trómbkach ze tych mlyców dudlić). We „prima aprilis” ujzdrzôłech tyż – dôwno, dôwno tymu nazôd, jesce za starego piyrwyj – piyrsze knosple kwiôtkowe na stromach, i jesce dziyń-dwa a listecki gryfne mieli wyfuknóńć i wszandy sie miało zielóno zrobić. I tak ci już możno latoś bydzie aże do Wielgijnocy, jak we starcynnyj powiarce :
„Kiej przigrzeje słónko, przyjńdzie kwiyciyń łónkóm!”
A ku tymu, chopy! Jak te nasze frele, dziołchy, samotne i wydane gryfnie ci sie poradzóm terôzki poseblykać. Bo jô tam ci móm stopieróńsko rôd ta mółda, przi kieryj dziołszki pokazujóm wszyjsko, co pod kieckóm, jakielkóm do pokôzaniô majóm i jesce ku tymu ci te blank sage pympecki.
A to wszyjsko na wiesna – te mode dziołchy, ino te mode – to ci jes na isto medikamynt na te moje stare ślypia. Po prôwdzie, to moga pedzieć, iże sie za mnóm jesce łoziymnôstki łoglóndajóm, tela, co pewnikym medikujóm, iże to Gargamel za niymi tómpie. Mode dziołchy to jedne, a tak prôwdóm, toch jesce tak do imyntu niy przepómniôł, co tyż to sie na wiesna ze dziołszkóma wyrôbiô. Ino jes jak takij we powiarce:
„Jednymu sie łod samości leje, a inkszymu ani kidać niy kce!”
Jakosik tak na łostatek tych lôt siedymdziesióntych (kiej mie bóło blank dobrze i jesce poradziółech sie mocka lajstnóńć i wiela, wiela jesce kajsik na świycie łobejrzeć), mój kamrat wypokopiół taki szykowny (możno ino wicny) fal.
Dostôwali my wtynczôs we werku „trzinôstka”, „karta hutnika” i... pożyczka ze werkowyj kasy (to mi zawdy stykło, cobych móg ze mojóm Elzóm wykludzić sie do Egiptu, do Italijoków, do Tunezyji i... kaj tam jesce). I tyn mój jedyn kamrat, Ernst Morcinek tyż erbnół te betki, tela, co łón miôł jedyn fyjler. Festelnie miôł rôd dobrô gorzôłka i... mode dziołchy. Te dziołchy możno go mieli mynij rade, ale łón rółz do roka miôł pijóndze. Tak tyż bóło wteda (kiery to bół gynał rok, to już blank niy bocza). Wzión „trzinôstka”, niyskorzij „hutnika” i poszôł... Jakeisik dwa – trzi dni go we chałpie niy bóło i łoroz przilazuje wyparfinowany, wyraziyrowany, ze łofajtanóm palicóm. Jejigo starô już sie niy poradziyła na niygo doczkać i stôła we antryju ze nudelkulóm.
– Ty giździe diosecki, ty chacharze stopieróński, ty lómpie i łochyntolu! Kaj żeś ty bół bez te trzi dni. Rojbrowôłeś i wyrobiôłeś ze twojimi kamratami, bo przeca erbnółeś, bo ci kapło mocka geltu we werku?
– Nale, kaj tam moja roztomiyło, jô bół we jednym takim wywołanym „biurze turystycznym” i zaklepôłech, zeżynółech dló nôs gryfnô rajza kajsik na połednie Ojropy.
– Ty gupolu, ty ipto... rajza na połednie Ojropy? A my sam mómy badywanna do zwekslowaniô, trza łobie izby posztrajchować, a ciebie sie kce kajsik po tym świycie wandrować?
– Ja, jadymy tak – gôdô mój kamrat – bez Klagenfurt (wiysz tam kaj byli we siedymdziesióntych latach mistrzostwa we hokyju), bez Alpy aże do Rzymu. Łobejrzymy sie Forum Romanum, kuknymy do Watikanu, pożykómy na mszy, kierô nasz Papiyż bydzie łodprawiôł, łobejrzymy ta côłkô Pieta Michała Anioła, wciepnymy pôra ceskich do fontanny Piazza Navona i szluknymy jakisik dobre wino na tych szpaniolskich słodach...
– Czyś ty łogup, eźli sie tobie cosik na filip ciepło...
– Niy, niy... pojadymy, ałtokiym , ze prowajderym, pilotym, i wszyjsko to gynał sie łobejrzymy.
– A tyn sagi ciulik łod Adama ze łobrôzka Michała Anioła we Kaplicy Sykstyńskij to tyż łobejrza, ja, ja ?
– I te piykło, kaj sie skuli twojigo łoszklistwa dostaniesz – tyż łobejzdrzisz. I jesce Coloseum, cobyś ino niy metlała ze naszym dôwniyjszym chorzowskim kinym.
Starô łod tego Ernsta napoczła sie rychtować na ta rajza, na tyn ałsflug... bali i jajec niy narychtowała na Wielkanoc, i szink,i ino ci we bojtlach nasztaplowała wszyjsko, coby szło na ta rajza ze sia wzióńć, a co nachabiyła we jakimsik srogim markecie i czekô....
Baba sie jesce lajstła szlajer, takô „woalka” (kiejby miała naszygo Łojca Świyntego łobejrzeć) i ku tymu gryfny badykostium i...
Yntlich trefióło dziyń skorzij jejich ałsflugu. Przilazuje Ernst ze roboty, pojôd łobiôd, wysłepôł kafyj, doczkôł do wieczerzy i kiej już powieczerzôł rzyknół bół ku swojij staryj:
– A wiysz! Móm ci cosik gryfnego do pejdzyniô, cosik, ze czego bydziesz sie jesce dugo, dugo chichrać.
– A co, mój ty roztomiyły? Możno żeś jesce jakiesik lewe betki na ta rajza erbnół?
– Niy, niy to. Jô ci ino kciôł rzyknóńć, co to wszyjsko, to bół „prima aprilis” !!!!
Nó, co sie niyskorzij dziôło niy byda sam terôzki eklerowôł, bo same miarkujecie, prôwda?
A u mie to rółzczasu bóło tak. Wlazuja kiejsik ździebko chycóny do chałpy, piera sie do mojij izby. I wiycie? Mało mie pierón niy prasknół. Wystôwcie sie ino taki sztelóng, takô laga:
Na stole zbónek ze richticznym bónkafyjym, kole tego lampus ze kóniakiym, na terinie pôra zortów kołocza i zisty, pokróno szinka i deczko inkszego wusztu, jajca we kielónkach (tak jak móm rôd – blank na miyntko), kiszczóne łogórki i jesce zaprawióne zajynczôki, lisówki i szampinioki. A wszyjsko to rychtujóm dwie gryfne dziołchy. Jezderkusie! Jakie gryfne, szykowne i wizgyrne. I blank ci na sia nic niy majóm króm takich szlajfków na tych pôłnych szóstkach i jednyj cieniuśkij szlajfetce tam kaj moja świekra nosióła barchany. I take blank szokuladowe, côrne wosy aże do łogibów, nó chnet do rzici. Ludzie, przeca to ło rozum idzie przijńś. Wyparfinowane, frisznie wóniónce choby dziepiyro co ze badywanny wyleźli.
– Panie Ojgyn – pado ci ku mie jedna, ta wiynkszyjszô – a cobyście sie tak sam nôjprzodzij winszowali, kafyj eźli tyj?
– A może być tyj, dziołcha – gôdóm blank poleku, ze rułóm, opaternie boch przeca niy jes taki szust i wrziciwrzôł, cobych wszyjsko kciôł łorôz – móm barzij rôd tyj, bo po bónkawie mi sie druk dźwigo.
Łobie ci sie ku tymu tak szykownie gibióm choby te, co to bez lato sztartujóm we kónkursie „miss” potoplanyj ółberhymdy. Nó, czułech ci sie choby jakisik Beduin we tym jego „seraju” abo „harymie”. I łorôz suchóm, a sam ze drugij izby wrzescy moja Elza:
– A dyć ustóń sie durch gawcyć we ta gipsdeka, ino bier waszkorb i podwiyl niy narychtuja śniôdaniô, targej ze praniym na góra.
I zarôzki łodezwała sie tyż jesce moja świekra, coby ji przi szczewikach szplatki zasznórować i sknółtlować.
A jô ci medikowôł, iże fajniście mi sie tyn dziyń napocznół, tak jakosik inakszij, gryfnij a sam môsz, łod rana zmierzłô baba i jesce ku tymu jakosik robota, kiej ci jô zawdy miôł rôd jak grace i szłapy mieli pokój a gowa blank myśleć niy musiała.
– Gryfny dziyń, a dyć jes gryfny dziyń ty giździe diosecki – wyrcy ze antryja moja Elza – przecamć dzisiôj môsz szykowny „prima aprilis” ty mamlasie. Cóżeś ty sie miarkowôł, Pónbóczka żeś pod kolana łobłapiół i ino ci mode baby we gowie, stary purcie!

_________________
Ojgyn z Pnioków