Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Już drugi tydziyń sómy we czyrwiyniu i tyż dzisiej mómy gryfne i fajniste świynto: Zielóne Świóntki. Wszyjskie miarkujóm, iże po naszyj Wielkanocy i po Godach jes ci to trzecie nôjważniyjsze – sam u nôs na Ślónsku – świynto. A tóż kiej wczorej bóła wilijô Zielónych Świóntek, to tyż niy łobeszło sie bez „ajerówki” (niy metlać ino ze „ajerkóniakiym”, bo to niy mô nic do kupy ze jajcami). Jesce za staryj Polski moja Starka rychtowali już przodzij, fest skorzij, ta ajerówka, takô nôlywka ze ajeru, ze – jak to dzisiôj gôdajóm móndroki – łónego tataraku. Terôzki mało fto miarkuje, iże to jes szykownô gorzôłka, kierô jes na isto dziepiyro richtik dobrô, kiej jes łodstónô bez côłki rok! Stare ludzie boczóm, ale dlô tych, kierym sie jesce kce nasze stare zwyki flyjgować, wytuplikuja jak sie za to chycić.
Jóńć sie trza tego na łostatek môja abo piyrsze dni czerwiynia. Nôjprzodzij trza nakopać tak ze śćwierć kilo, pół fónta (jak fto mô srogô familijô i moc szyroki chyrtóń, to i côłki fónt) ajerowych (kalmusowych, łobziowych) korzyni, łobrać je, łostrugać gryfnie i pokroć na maluśkie kónski. Do tego nakroć jesce pôra blank świyżych listecków, wciepnóńć to wszyjsko do dymióna, korbflaszy lebo srogij krałzy do kupy ze nelkami, łotrzitóm abo ino łostruganóm apluzinowóm skórkóm, ziôrkóma kardamónu i cimtym (skórzicóm) i wlôć na to wszyjsko jakiesik śtyry litry szpritu. Mocka tego szpyróniu, ale na isto sie werci. Terôzki łostawiómy to we ćmawyj, zimnyj kómorze lebo pywnicy na dwa-trzi tydnie, i ino drugda trza tóm krałzóm potyrpać, poszelóntać coby sie niy ustôło. Po tych pôruch tydniach warzymy ziróp ze cukru i wody (tela wody, wiela szpyróniu i na kôżdy liter wody fónt cukru). Terôzki muszymy jesce wszyjsko gryfnie łodcedzić, pomiyszać, poszlóndrać do kupy i juzaś łostawić na jakiesik trzi-śtyry miesiónce we ćmoku. Niyskorzij trza to wszyjsko opaternie z wiyrchu ślywać (na spodku zebieróm sie te ślómtry, flyje). Ale blank po maluśku, i niy wszyjsko łoroz. Kiej to mómy fertik, ślywómy do flaszecek i juzaś kajsik we ćmoku trza to na pôra miesiyncy łostawić. Na sóm fajrant jesce rółz muszymy to przelôć bez gaża abo bez tetrowô pielucha i dziepiyro terôzki idzie sie tego szluknońć. I tak latośnô ajerówka, tatarczucha bydymy mogli słepać dziepiyro na bezrok. Te, co niy poradzóm doczkać, niech to wszyjsko trzimajóm pod kodkóm a kluc do kodki niech dadzóm jakisik zapómliwyj starce, lebo babie, kierô niy mô rada gorzôły, to możno dotrzimióm do łostatka? Jesce niyftóre nasze Starecki parszczyli ze korzyni ajeru konfitury na miodzie lebo na cukrze. I byli ci to na isto nôjlepszyjsze medikamynty na wszyjsko, a nôjbarzi na zagrycha do gorzôły, do bimbru. Nale, jô niy ło tym, bo mi ciyngiym przeciepujóm, że sztyjc łozprawiom ło gorzôle. A co? Móm wóm sam ło mlyku łozprawiać? Przeca kôżdy richticzny chop kapuje, co mlyko, a tak na zicher maślónka abo kiszka, to jes ci dziepiyro dobre... na drugi dziyń, pra? I to tyż niy dlô kôżdego, bo sóm take, kiere po mlyku dostowajóm mitesry na fresie abo i festelnyj laksyry.
Napocznółech dzisiyjsze beranie łod spóminaniô Zielónych Świóntek. I tu żech sie chyciół na tym, iże moja Starka zawdy fajrowali bez dwa dni te świóntki. Jakosik nôm sie po tyj drugij wojnie niyftore świynta kajsik zapodziôli, kajsik sie traciyli. Tak ci bóło i ze „Trzima Królami”, i tak tyż jes ze tym drugim dniym Zielónych Świóntek. Sznupôłech, szukôłech i znodech, iże dziepiyro we 1957 roku wyciepli nóm ze naszego kalyndôrza te druge świynto. Bóło to za Gomułki, kiej prymierym bół tyn Józek Cyrankiywicz a przewodniczóncym Rady Państwa łostôł we lutym Aleksander Zawadzki. Ale, to jes polityka i jô niy ło tym sam kciôł gôdać, chocia tyż we tym 57 (dwadziestego siódmego lutego) zbajstlowali piyrszy rółz u nôs we Polsce taki cajtóng, kiery sie „Polityka” mianuje, i kiery jô rôd na łodwieczerz, kiej moja Elza kukô na te brazilijskie „dupelindy”, przi foncli poczytóm. A, iże sómy dzisiôj przi tym szykownym, gryfnych świyncie, to trza tyż spómnieć niyftore powiarki, kiere sóm na isto „móndrościóm nôrodów”. Jesce łod Mamulki, i łod Starki Klary bocza niyftore:
„Eźli w Świóntki dyszcz popadô, srogô biyda zapowiadô”.
Ale bóła i blank inkszô powiarka:
„Kiej dyszcz we Zielóne Świóntki, do Pónbóczek srogie sprzóntki”
znacy mocka dobrygo siana. Juzaś inksze gôdali, co :
„Mokre Świóntki – tuste Gody”.
I być sam chopie mónter, miarkuj co jes na isto prôwda.

_________________
Ojgyn z Pnioków