Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Zielóne Świóntki abo inakszij – „Zesłanie Ducha Świyntego”, to sóm ze sia do łostatka skuplowane blank stare lechickie zwyki ze naszóm krześcijóńskóm wiaróm. Bezmać to jes nôjstarsze świynto, bo spóminô nóm piyrszô gmina krześcijańskô, kierô stwórzyli jesce we Jerozolimie. Nale, u nôs zwekslowali take dôwniyjsze, pogańskie, starosłowiańskie „nowe latko”, co trefiało wtynczôs, kiej côłkô prziroda na wiesna łozkwitô, kiej pastyrze i bambry radujóm sie skuli tego, coby prziwitać lato i jakosik ta prziroda przekabacić na swoje kopyto. Dziołchy łodziywali sie we wiónki a gadzinie tyż plytło sie koróny, galandy ze ajchlowych, byrkowych i klonowych (ahornowych) lisciów, i wrażowało sie na gnyki i horny. Niyftorzi to i kacycom, i gańsióm na karki wtykali wionuszki ze farbiczków. Trza sam jesce dopedzieć, iże wszyjskie chałupy, kościoły, stodoły, chlywy byli szykownie umôjóne astami berki, jesiónu, świyrczyny, jedli, kiere byli powtykane na ółtôrzach, gónkach, siyniach i we antryjach. Mało fto dzisiôj jesce boczy, iże na côłkim naszym gryfnym Ślónsku, niy ino tym potajlowanym bez Prusoków, Miymców i Polôków (co ło Morawianach niy spómna) bajstlowali take góny, wetlałfy (jak to Miymce gôdajóm), lebo po polskimu – wyścigi kóńskie, rajtowanie na koniach. Tyn karlus, modziok (musiôł to być fyrniok, samotny), kiery piyrszy przirajtowôł pod fara (zawdy tam, u farorza sztalowali meta), abo pod takô srogô falyta, sztanga, kiero styrcała kajsik na górze, bół mianowany królym, a juzaś tyn zawalac, kiery sie przikarycół blank łostatni – bół „Rochwistym”. Tyn „Rochwist” to bół niyskorzij takim błôznym, wigyjcym, szpasownikiym, kiery „królowi” i wszyjskim inkszym bez côłkô dróga do wsi, i bez côłki dziyń na łostuda bajstlowôł, na błôzny robiół i za bôlek cis. Targali ci go, smycyli na takij karycie na dwiuch kółkach, ringach łobsztiglowanyj gynał moikóma łod szynku do szynku, łod wiychy do wiychy, łod kaczmy do kaczmy, a wszandy dowali jejim cosik pojeść i posłepać, i jesce na lepsze coby jejim na łodwieczerz łostało. Kajsik żech wyczytôł, iże to moge być jakisik dynkmal, pamióntka srogigo rajtowanio kiej kipnół, kojfnół taki Leszek IV, a ło to, fto mô po niym łostać królym wetli sie: Leszek V ze Leszkiym VI. Tyn Leszek V nasuł na cesta, na dróga kaj rajtowali roztomajte ćwiyki, szpyndliki abo co, i za to go blank łoztargali koniami. Wygrôł Leszek VI i łogłosiyli go królym. Kiej to bóło i kaj, to ci gynał niy wiym. Możno fto ino nudle wiyszôł, ale gryfnie sie suchô i na isto szykownie łozprawiô.
Coby sam niy gôdać, Zielóne Świóntki to bóło zawdy tyż świynto pastuszków, baców, juhasów, kierzy wtynczôs nôjgryfniyj sie bawiyli, biesiadowali i tyrali po polach ze rozgoranymi faklami a niyskorzij zicowali kole fojerek i dugo jesce śpiywali i łozprawiali. Bez te fojery, blandery skôkali nôjprzodzij modzioki a niyskorzij żynyli bez tyn łogiyń gadzina, coby sie łóna dobrze na bezrok chowała. Miyszało sie te zwyki i ze świyntym Jónym, i ze świyntymi Pyjtrym i Paulkiym. Jesce tak cheba do piyrszyj wojny we niyftórych dziydzinach czelodka modych karlusów żynyła przed sia srogigo woła (ale niy byka) na kierym prziknółtlowany bół grochowinowy, lebo słómianny chochoł we chopskim łobleczyniu, we charbołach i mycce. Tyrali tak śniym łod chałupy do chałupy aże w kupie zawandrowali do Żyda, do szynku kaj – jak to nasze downe Ślónzôki – napoczynali srogi rómraj, balanga ze tańcowaniym, jôdłym, śpiywaniym no i słepaniym, możno tyj ajerówki. Nó, i coby sam niy gôdać, zawdy kajsik przi takij przileżitości smawiali sie karlusy, fyrnioki – jak to na wiesna – ze dziołchóma. Poradzicie sie wystawić, iże wtynczôs niy trza bóło tych dioseckich, modernych „walyntynków”, bo karlus, kierymu sie jakosik gryfnô dziołcha zdała, stôwiôł jeji pod łoknym srogachnô falyta ze wiechóm gryfnych kwiôtków na wiyrchu. Kole tyj kaczmy bajstlowali tyż srogô sztanga, srogi balek a na niym wiyszali wszyjskie pichniynte dziołchóm drobaczyny, pinkle, sznuptychle, szlajfki, coby je sie łóne niyskorzij wykupiyli, a na samym wiyrchu styrcała gryfnô flaszecka gorzôły, po kierô wszyjskie wizgyrne karlusy próbowali wlazować. Te balki to jô jesce sóm bocza kiej przikludzali sie do nôs rómle, karasole, a to przeca tyż zawdy sie na wiesna napoczynało. Wyrôbiali tyż, furgali na mietłach roztomajte strzigi, heksy, kiere zawdy tyż na wiesna poradziyli ludzióm na łostuda zgłobić.
Wiela sam szłoby gôdać, ale styknie co rzykna, że wszyjsko to bajstlowali skuli tego, coby sie pampónióm darziło, coby gadzina dobrze sie chowała i na polach bółoby co siyc.
Miarkujecie pewnikiym, iżech i we môju, i bez łostatnie dwa tydnie, blank niy spóminôł ło tym stopieróńskim welónku do Yniji Ojropyjskij. Naskwol żech nic niy gôdôł, skorzij, ani po welónku, bo mie pierón miôł szczelić jakech suchôł tych wszyjskich gupot, ftore te istne łozprawiali. Wszyjske snochwiali, mocka nóm prziłobiecowali byrnów na wiyrbach a mie sie spóminała durch i jednym ciyngym szykownistô powiarka skuplowanô ze Zielónymi Świóntkami:
„Wtynczôs ludzie u nôs prziszłość zgôdnóm,
kiej Zielóne Świóntki we grudniu trefióm!”
Gynał jak sam u nôs. Bo u nôs Polôków – iże niy spómna tyż Ślónzôków – jes zawdy tak: kiej sie już ftory wryje, dorwie do tyj „władzy” to... za żôdnego pieróna taki gizd rzóndzić blank niy poradzi! Bo łod bajtla kôżdy depto przed sia i na zicher niy zaziyrô do zadku, niy uczy sie naszyj historyji, niy kce uczyć sie na fyjlerach dôwniyjszych ludzi. Ja, my sie niy kcymu uczyć łod naszych łojców, starzioków i staroszków. My Ślónzôki, samtukej we swojij dziydzinie, wećkalichmy już côłkô naszô historyjô, terôzki jóm trôwiymy, lecy kedy nóm sie nióm chepie, dyć żysz – lecy kedy jóm wysrowómy. Sómychmy zasranymi pożyczóma historyji, a przecamć samtukej, u nôs na Ślónsku, potrza zaobycz stwórzić naszô historyjô, bez fyjlerów popôłnianych bez tych, kierzi nóma bez wielaset lôt reskiyrowali, bez tych wszyjskich ojropyjskich, polskich, ślónskich winszbildów i łozżôlyniów; napocznóńć wszyjsko łod nula, wylyjź ze niczego, być kowôlym swojigo losu. I to łod malyńkości.

_________________
Ojgyn z Pnioków