Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Hubertus to jes szykowniste i sztramske świynto wszyjskich jegrów, feszterów, gojnych i rajterów. Trefiô tyn fajer zaobycz kajsik kole trzecigo listopada we wszyjskich srogszych stadninach i masztalniach. Miano wandluje sie łod świyntego Huberta, srogigo patróna gónów. We tyn ci dziyń (trzecigo listopada, abo we nôjbliższyjszô sobota) nasztimowanô jes takô gónitwa, nałónczôs kieryj ścigô sie fuksa, ryżokudły. Niy takigo prôwdziwygo ale chopa na kóniu, kiery mô przipniynty do lewygo aksla fuksowy łogón. Tyn, fto go serwie, utargô tymu rajterowi na kóniu, wygrywô i mô prawô do rondy hónorowyj nałobkoło placu, kaj tam ta gónitwa bóła. A na bezrok, to tyn istny bydzie śmiatôł ze przikuplowanym do plyca ryżokudłego chwosta. Take ci świynto fajrowali piyrszy rôz kajsik we 1444 roku.
Nôjsómprzod byli to diosecko sroge góny. I do dzisiôj tradycjô łówiycko jes przileżitościóm do tych „hubertowin”, do srogigo gónu ze piastowaniym historycznych szimli i inkszych jegerskich cyrymónijów. Wtynczôs tyż aszóm sie roztomajte trómpyjtkorze graniym myśliwskich zignali. A na sóm fajrant takigo gónu, jes szumnô biysiada i góścina przi fojerze, bigosie i roztomajtych nalywkach... A niyskorzij? A za to niyskorzij, rozwidniokowô palica jak zdrzało bania, driny glingajóm srogachne gloki za rajóm ze łodgłósym roboty jakigosik łogrómniastygo werku, wszyjsko boli i targo, kôżdô szkucina na ciyle, ani leżeć, ani zicować, ani stôć, ani tyż ci chodzować, ani słepać, ani ćkać nó... katastrofa. I ani półowina obyczajnygo myślónku we filipie. Dylyrka i dymolka umysłówô. Filip we tajlach. Aże dziw, iże możnô sie po czymsik takim jesce jakosik pozbiyrać. Ale, coby niy rzóńdzić ino ło łoszklistwach spómna sam sztrofki wywołanego Ślónzôka Josepha von Eichendorfa, kiery tak kiejsik pisôł :
"Co jest radością myśliwego na ziemi
komu przyjemności życia tak dużo udziela się?
Przy dźwiękach trąb myśliwskich przez gąszcze lasu pędzić
na zwierzynę polować w słońca blasku.
Tak się sprawdzi męża hart i wolę
wzmacnia ciało i duszy pragnienie.
Gdy lasy i pola bezkreśnie nas otaczają
odzywa się wolności uniesienie."
I to jes na isto samô prôwda. Miarkuja, bo chocia niy bółech ci richticznym myśliwcym, toch czynsto ze mojim dyrechtorym i jejigo kondmanami-jegrami wykludzôł sie na góny do naszyj werkowyj zóny myśliwskij, do wsi Miedary we gminie Zbrosławice – kris Tarnowskie Góry. I niy bóło by sam ło czym za tela gôdać (boch mocka napisôł we łóńskich latach) tela, co spómniôł mi sie sam taki poyta, dichter i gyjograf Wincenty Pol, kiery tak jakosik we drugij półowinie dziewiytnôstego wiyka napisôł ci bół gryfne słówecka ło jôdle i gorzôłecce (jô to możno byda rzóndziół po naszymu – eźli mi sie udo?). Dejcie pozór!
„Łobiod bydzie dobry, ale napocznóńć trza łod gorzôłecki; wszyjskiego bydzie dlô świyntego Huberta po trzi. Nôjprzodzij trzi myśliwiyckie gorzôłki jako to: „topolówka”, „dymbówka” i ku tymu „jałowcówka” (abo taki możno miymiecki wacholdersznaps). Wszyjskie łóne muszóm być blank klar, blank snożne i tyż ci musowo – trzilytnie. Ku tymu jesce na isto musi być: dziyngiel fest zemlyty, rubo posiekane korzyni i blank świyże sadło ze jaźwieca. (...) Fto tego nabiere choby ino dlô medikamyntu i szlukô opaternie ze jałowcówkóm łod Hubertusa aże do Wiliji – bydzie blank, ale to dokumyntnie zdrowy.” I to możno by sam stykło, bóło by na tela, bo kiejbych napocznół sam rzóndzić ło jôdle przi tym świyntym, to możno niy jedyn swôs dostôł by „pypcia”, zachciołka na lynzyku. I dejcie sie pozór, co pedziôł jedyn taki móndrok Friedrich Hebbel: „Te srogie góry, kiere nóm we życiu jes nôjbarzij procno ustôć, usujóm ci sie na isto zawdy ze nôjmyńszych ziôrek piôsku”. I jak to Miymce gôdajóm – „Hier ist der Hund begraben.”
Niy miarkuja po jakiymu ale ze tym Huberusym kupluje mi sie moja rajza do madziarskigo Miszkolca (węg. Miskolc, słow. Miškovec) szczwôrtego co do wiylkóści miasta naszych bratańców Madziarów kajsik u podnóża szumnych Gór Bukowych nad rzykóm Sajó. Jedyn ichni krónikôrz cheba we XIII wiyku wymianowôł i Miszkolc, i ku tymu jesce Tapolcę i Diósgyőr. Tam ci to, kajsik miyndzy Diósgyőr a waserfalym, wodospadym Lillafüred we Strzodkowych Górach Bukowych (Középső Bükk), miôłech przileżitość szluknóńć piyrszy rółz
na isto szmektny madziarski kafyj ze ichnim „Hubertusym” we takim blank maluśkim sztamperliku. To bóła tako na isto dobrô gorzôłka, możno ino za tela słodko, ale kierô mi tak we mółda wlazła, iżech – już wiela, wiela lôt niyskorzij – łod Hónwedow jóm zawdy ze sia do Chorzowa przismycół. I do dzisiej bocza ta gryfnô flaszecka ze modrym etiketym, takim szykownym ałfklyjbrym, na kierym byli pokôzane gryfne rogi łod lelynia. Rogi, abo jak jyjgry gôdajom, wiyniec lebo łopaty. Terôzki już miarkujecie po jakiymu jô ło tym „Miszkolcu” i ło tyj gorzôłce sam spominóm? To wszyjsko ino skuli świyntygo Huberta, kierymu sie bezmać we srogim lesie pokozôł teli lelyń ze krziżym, kiery mu sie gorôł miyndzy rogami, miyndzy – jak to juzaś myśliwce gôdajom – tykami tego jejigo wiyńca. Trza dopedzieć, iże my sam u nôs na Ślónsku tak po prôwdzie imiynin niy fajrujymy, ale sóm niyftore świynte, kierych sie zołwizół spóminô. Tak tyż jes we tym listopadzie, kiej we piyrsze dwa tydnie, spóminô sie tego św. Huberta i św. Môrcina. Nó, choby we takich powiadaczkach:
„Kiej łónego czasu sagi las nastowo,
świynty Hubert z lasu côłki łobiôd dowo.”
„Bywô zawdy przi Môrcinie – u nôs łogiyń już w kóminie.”
Niy wiym jak sie robi tyn madziarski „Hubertus” alech wyczytôł ci kajsik, jak zbajstlować takô nalywka sam u nôs, przed kôżdym gónym, coby gynał boła na popitka po fetownym jôdle.
Trza wzióńć glyjtowany garniec, tak kole trzilitrowy i wciepnońć rajn: po pół fonta fajgów, rozinów, datli, mandli (deczko tyż ci gorzkich mandli), ździebko cimtu, skurzicy, pôrã nelków, jesce małowiela waniliji, łoszkrobać razym po trzi citrółny i apluziny. Wlôć terôzki trza na to kole pół litra lipcowygo miodu, „patoki” i pół litra szpritu. Wszyjsko gryfnie zaciść jakimsik deklym i wrajzić do gorkij (ale niy za fest!) bratruły lebo wypolónego kachloka. Tak po poruch godzinach (nôjlepszij, kiejby to bół côłki dziyń) wszyjsko trza przecedzić bez tetrowo piylucha, łoziómbić i... ludzie, jak to poradzi przijńść do łeba, piznóńć choby tuckiym we ta palica!
A niyskorzij to idzie ci berać, fabulić, kminić co tyż sie ugóniło bez inksze lata. Bo dejcie pozór! Mało kiery jyjger mô cosik do poaszynia sie tu i terôzki, ale zawdy mô co łozprawiać ło inkszych gónach, we inkszym kamractwie. I tak by tyż szło berać godzinóma... ale styknie.

_________________
Ojgyn z Pnioków