Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Spómniôłech skorzij ło gorzôle, ale same miarkujecie, iże terôzki samtukej na naszym Ślónzeczku słepie sie corôzki wiyncyj biyru, wiyncyj piwa, prôwda? I wiycie, co jô ino przikulwitóm sie ze mojigo szpacyru do dóm, to moja Elza zarôzki łod proga wrzescy:
– Juzaś słepôłeś te dioseckie piwo, juzaś?
Zarôzki słepôł. Przeca piwo to jes festelnie staropolskie słówecko, i blank ci to niy ma ze słepaniym skuplowane. I tak ci sie medikuja, iże jesce niy ma możno za niyskoro ło piwie, i niy ino, deczko połozprawiać, chocia podzim nóm już ślecioł i festelnie dôwno zbiyrali już tyn côłki chmiyl.
Bo niy wszyjskie – a już moja Elza na zicher – niy boczóm po jakiymu my sam na Ślónsku gôdómy piwo. Łod kany wziyno sie richtik te słówecko „piwo”. Anó, taki jedyn bildowany angyjber tak ci to wytuplikowôł. Słówecko „piwo” idzie wywiyść łod piciô, tak jak słówecko „paliwo” łod pôlyniô. Tak to gôdali po staropolskimu: to co sie pôli – to je pôliwo, a juzaś to, co sie pije (słepie, jak to gôdô moja starô) to jes PIWO. I tak môcie, iże roztomajte zofty, mlyko, kiszka, maślónka abo śmiytana, to jes na isto piwo, znacy cosik do piciô, pra? Piwo, to ci jes takô zgerowanô brzeczka ze słodu, znaczy ze przerośniyntygo jynczmiynia, chmiylu, drożdżów i wody. I jes ci to pierónym starô zacha, bo jesce starożytne Asyryjcyki, Babilóńcyki, Arabery we Egipcie, Greki i fto tam jesce, już ci to sprôwiali, machlowali i słepali. I tu ci bez cweku jes te côłke wadzynie sie Miymców ze Ślónzôkami: fto tak na isto te piwo wypokopiół. I niy ma co krach robić, bo to Miymce wziyni i zwekslowali „piwo” na jejich „bier”, bo bezmać już tyn côłki Gall-Anonim pisôł bół ło jednym ze naszych Piastów, kiery gôdôł: „Móm ci jô kanka warzónego piwa, com go przirychtowôł na postrzyżyny mojigo jedynôka”.
A już tyn nasz côłki Bolesław Chrobry tela słepôł ci tego piwa, iże go Cysôrz Otton mianowôł: „trink-bier”, znacy „piwosz”. Coby już tu blank ci wszyjsko wytuplikować do łostatka, musza spómnieć, iże niyjaki Kónrad fyrszt Cieniawski, i farorz wrocławski (tak pisôł ci kiejsik Długosz) już we Wiydniu zwiedziôł sie, co we Salzburgu blank niy znajóm, niy wiedzóm pszynicnego piwa, beztóż tyż drabko pociep te swoji arcybiskupstwo, kiere tam miôł łobjimać, i śmiatôł wartko nazôd do swojij dziydziny, do tego ksiynstwa Cieniawskiego sam na Ślónsku. Skuli tego tyż juzaś niyjaki Syrokomla napisôł bół kiejsik na jednyj kufie, na takim zajdlu do piwa gryfne sztrofki:

„Niemcy nam chcieli ukraść Kopernika:
Z przywłaszczonego odarto ich blasku,
Chcieli nam dowieść, że piwo wynika,
Z ich wynalazku.
Ale w Ditmara pismach zostawiona
Pamiątka stara, kronikarska, żywa,
Bolesław Wielki przyjmował Ottona
Kufelkiem piwa”.

I co sam wiela rzóndzić? Już łod starego piyrwyj wszyjskie mieli rade, a to rółz gramatka (łostrzódka z chleba pytlowego, warzónô we piwie, wrółz ze cukrym, kminym i ździebinkóm masła), a to juzaś polywka piwnô, znacy piwo zagrzóne ze jajcym (ino żółtko) i łociupinkóm miodu. Tu tyż trza spómnieć juzaś Jana Kochanowskigo, kiery roztomajtym wymyślatym łoszkliwcóm prziganiôł:
„Gniewam się na te pieszczone ziemiany,
Co piwu radzi szukają przygany.
Nie pij, aż ci się pierwej będzie chciało,
Tedyć się każde dobrem będzie zdało”.
To, co terôzki gôdóm, to sie mógło przidać niyftorym bez post. Bo jak gôdajóm, król Zygmunt I we piytnôstym wiyku ciyngiym we te postne dni słepôł ci na śniôdanie ta gramatka lebo – jak inksi gôdali – biermuszka. A i taki ci fyrszt, ksióndz (ksiônża) Przemysław jesce we półowie trzinôstego wiyka we srogi, śtyrdziystodniowy post „ ... prziłobleczóny we włosiynica, używôł bele jakigo piwa...”. I niy byda sam takim srogim angyjberym, kej rzykna, co te piwo mianowali kejsik „płynnym chlebym”, a to beztóż, iże mô tych côłkich kaloryji za tela, znacy dobre to, i na głód, i... na katzynjamer. Ino, ino, trza dać dziepiyro pozór, coby niy przidarziło sie to, co mojimu kamratowi Franckowi:
Łón ci bół ze tego piwa taki ruby, iże grace musiôł zawdy trzimać na plecach, bo kiejby sie trzimôł za basisko, to by go przewôżyło i prasknół by na pysk.
Nó i tak sie medikuja, co to by bóło na tela, a jak gôdôł mój kamrat Hanys Goik: życie napoczynô sie dziepiyro po piyńcdziesióntce!
A psinco prôwda! Po halbie i dwóch piwach. I beztóż niyftorzi pójndóm terôzki na zista i kafyj do Maloty, a jô na srogie piwo do Pyjtra... sto pierónów! i tegoch niy miôł gôdać, bo moja Elza suchô terôzki... śpiywki łod Makule...
„Lyj te piwo, lyj te piwo,
Lyj te piwo, lyj a żywo!
Lyj te piwo w kufle rybko
Lyj te piwo! Lyj a gibko!”
Choby ci terozki i te szykowne, cycate dziołchy we szatach „mini”, bez tych bisynhaltrów, kiere we lepszejszych szynkach bedinujóm. Wrócióło ci sie to, co już we szesnôstym wiyku jedyn istny pisôł:
„Kiejby ci sie bez cufal piwo niy udało,
Niy dôwej go za młodu, niech postoji mało.
Kiej je juzaś môsz napocznóńć, wystôwże przed dóm,
Dziołcha gryfnie łodziónô, kierô mô przed sia dobry króm.
Coby wôbić umiała, bo drugi ło piwo
Niy spytô, kiej dobre – przilejzie jak żywo”.
Jak to pedzieć? Gryfnô dziołcha to i kalne piwo skali takimu, kiery ino gawcy za półrzitkóma lebo łobłónczatym dychaniym.

_________________
Ojgyn z Pnioków