Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Terôzki możno połozprawióm ło miodzie, ło bartnikach, ło tych ci bartodziyjach i możno jesce ło tych wszyjskich, kierzy bez łóńske lato, we tym siyrpniu fajrowali świyntygo Bernarda, patróna pszczelôrzy i tych wszyjskich, coch przodzij już wymianowôł. A i ło tych roztolicznych miodach, maliniôkach, wszelijakich takich miodach chmiylowych, korzynnych, i co tam jesce. Bo coby sam niy pedzieć, nôjlepszyjszô gorzôła, jakiesik kóniaki, biôłe meszne wino, to wszyjsko wypokopiyli abo świynte, abo jake kapelónki i zôkónne braciaszki, zôkónne fraterki. A normalny czowiek? A ajnfachowy czowiek, to ci mô utropa nikiej stary Zefel, chop łod naszyj mlyczôrki Jóndercynyj. Styrcôł ci łón kejsik na dyszczu kole szynku i medikowôł jak kóń pod górka:
– Eźli móm styrceć tak na tym dyszczu i do imyntu zmoknóńć, do łostatka zalôć lebo potrza mi wlyjźć rajn do knajpy i sie juzaś blank... zalôć, ale inkaszij? Jes ci dló mie jakesik trzecie wyjńście? Niy, ma, prôwda?
Nó, tóż dejcie gynał pozór, bo ze bele jakij gymby tego niy usłyszycie.
Nôjsómprzód to bół taki istny, kiery sie mianowôł Bernard ze Clairvaux, a kierymu sie zemrziło tak kole poły dwanôstego wiyka. Po jakiymu jejigo sie mianuje patrónym pszczelôrzy i bartników, to niy poradza spokopić, bo ci łón to ci bół filozof, kapelónek i ciyngiym ci snochwiôł, namôwiôł wszyjskich, coby Araberów wyżynóńć łod Grobu Świyntygo. Inkszy juzaś, to świynty Bernard ze Sieny, łod kierego sie wziyni te zôkónne braciaszki, Bernardyny, a kiery kojfnół ci dziepiyro we 44 roku piytnôstego wiyku. Niy idzie tyż tego jesce pometlać, poknółtlować ze tymi psami bernardynami, kiere zrychtowali inksze zôkónniki, Augustyny ze klasztora kole Srogij Przełynczy św. Bernarda we Alpach. Te ci srogachne psioki majóm już cosik do kupy ze tym piyrszym świyntym, bo łóne ci smycyli na karkach take maluśkie faski gorzôłecki, coby te istne, kierych śniyg blank przisuł we tych Alpach, mógli sie ździebko szluknóńć, spamiyntać i przijńść do sia, być mónter. Jak tam bóło, tam tak bóło styknie, iże powia, co we Polsce, za starego piyrwyj i gorzôła słepali, i piwo, a ku tymu i – co ci juzaś bezmać prziszło ku nóm łod inkszych – roztomajte, roztoliczne miody. A miód, to przecamć i pszczelôrze, kiere przodzij mianowali sie bartniki.
Bo piscoły, te dzikie fazeły łobiyrali sie zawdy swoji siedliska we dziuplach, we baumhójlach takich dudlawych, zgramiałych stromów. A czowiek, coby mu sie lekszij wybiyrało tyn miód, napocznół dziubać, borować we stromach take ci srogie dziury, i kere ci to stromy niyskorzij mianowali dzionymi, bartnymi a na łostatek nazwali barcióm. Bo ci to wszyjsko bóło dziubane takimi siykiyrkami, na kiere sie barta, bartnica lebo serka gôdało. Możno tyż jesce wziyno sie to ze tego, iże dôwniyjsze ludzie urzinali góra, króna stroma, abo sznupali za takim kierymu pierón ta króna utrzas, i kiej niyskorzij tyn strom łoblôło sie żywicóm, gôdali na nie obwar (abo obar). Blank niyskorzij to teake bole bajstlowali już niy we lesie, ino kajsik kole chałupów, kaj mocka kwieciô bóło i tyż je jesce barciami mianowali. Na te barcie brało sie smryki, jedle a niyskorzij to i dymby, kiere byli nôjszyrsze we sia. Nó i już za piyrszych Piastów na côłkô Ojropa wywojziyli miód, waks i pszczyli klajster, znacy kit. Wszyjskie lasy, to byli abo jakigosik ksiónża, abo – i to nôjwiyncyj – włôśnóścióm kościołów, klôsztorów. A juzaś te bartniki take kónski lasa naimali i łod nich dôwali we miodzie danina. I łod starego piyrwyj Słówiany, a tyż i Ślónzôki słynyli ze hodowli piscołów jak żôdyn inkszy nôród we Ojropie. Przeca kaj jak niy u nôs, nad Wisłóm, a i kole Raciborza, nôjbarzij wóniali lindowe, lipni lasy ze kierych niyskorzij byli ci nôjlepszyjsze, nôjbarzij wywołane miody, lipce abo spadzie. Wszyjsko sie łobrôcało wele szwiepotów abo borówek, jak dzikie piscoły mianowali dôwnij. I łod tych tyż borówek czowiek, kiery poradziół wlazować na barcie, na stromy bartne leziwym (to takô maszina do wlazowaniô na pniôki) mianowany bół bartnikiym. Nale bartnik, bartniczek, to tyż maluśki ryszawy niydźwiydź, kiery tyż do tych barci wlazôwôł i do miodu sie łónym dobiyrôł. Nale, to ci już jes inkszô bôjka.
A terôzki na łostatek byli jesce bartodzieje. To take remiechy, kiere wyrôbiali (dziôli) te barcie siykyróm, znacy tym côłkim bartym. Miôłech ci kamrata, kiery po łojcach Bartodziyj sie mianowôł, ale łón miôł dwie lewe grace do roboty, chocia blank szyroki chyrtóń do słepania, i to niy ino miodu. Nó, i sómy juzaś kole słepaniô, tela iże ździebko inkszego. Bo łod nôjdôwniyjszych czasów, kiej bez cufal kierymuś sie tyn miód zgerowôł, słepało sie miody pitne. Ankoholu w niych bóło tela, co we dzisiyjszych, niyftorych jabolach, tela ino, co niy ciepało łochlapusami ło zol, ło dyliny, jak po „Pokusie” lebo roztomajtych cytrynkach, wisiynkach i jak tam jesce fto to mianuje, ino czowiek robiół sie corôzki barzij wicny, szpasowny. Jak to ze kôżdym ankoholym, wszyjsko – jakech już sam niyrółz rzóńdziół – napoczło sie łod kapelónków lebo zôkónnych braciaszków. Tak tyż to i bóło ze tym miodym. Tela, co niy idzie blank na isto pedzieć, kiery to kapelónek bół tym piyrszym. I mie tyż jes to blank egal, tela, co nôjlepszyjsze miody, to niy tam jakiesik egipskie lebo Chananejskie, ino nasze, polskie, sam u nôs uwarzóne, sam u nôs sycóne.
Nôjprzodzij trza pedzieć, iże łod nôjdôwniyjszych czasów kraje, dziydziny, kierym Pónbóczek przoł, byli „mlykiym i miodym płynónce”. Jesce przed Mieszkiym Piyrszym, przed krześcijóństwym, ło Lechitach gôdali, iże łóne:
„...niy dbali ło wino, mając w piwie i miodzie wyborne napoje”.
We côłkij dôwniyjszyj Polsce byli take miodosytnie we kierych roztoliczne maliniôki, trójniôki, deryniôki warzyli. Łod wielgości patoki dodôwanyj do wody przi warzyniu miodu, byli miody tyż mianowane: dwójniôki, trójniôki, lebo szczwiórniôki, znacy lekszejsze abo mocniyjsze. I jesce ździebko. Miody niynasycóne to take, przi kierych rozfyrlało sie miód we letnij wodzie a zatym dziepiyro niyskorzij sie to wszyjsko gerowało. Juzaś te sycóne, to take, kaj miód ze wodóm nôjprzodzij sie festelnie warzół i dziepiyro na drugi dziyń, po doprawiyniu (mogli to być korzyni) stôwiało sie je we fasce dymbowyj, coby gerowało, ale już ze drożdżóma. Myśla, iże podwiyl co, to styknie ło warzyniu tych miodów, coby mi sam niy pedzieli iże snochwióm do bimbrowaniǒ.
Jakeście usłyszeli, niy idzie poskłôdać fto, i kej napocznół te miody warzić, gerować, nó i słepać, ani tyż po jakiymu świynty Bernard mô we łopiyce tych pszczelôrzy (a i tych, co słepióm miód cheba tyż). I tak sie medikuja, iże to niy jes take ważne, take zôcne. Nôjważniyjsze, co ludzie majóm radzi taki zajdel, lebo kufa zimnego miodu, abo gorkigo razinku terôzki, kej jesce jes na dworze ćmok i piździawica, a nic tak niy flyjguje bebechów jak cosik gorkigo i ku tymu ze procyntóma, prôwda? Trza sam jesce dociepnóńć, iże kejsik ta licho – jak ci to móndroki gôdajóm – „podaż” wina za naszych Piastów wpłynóła mocka na popularnóść, wywołani i słôwa żółtygo nôpitku ze piscołowego miodu. We jednyj ze swojich nótatków wynecki diplómata Ambrogio Contarini zapisôł ło Polôkach, iże: „... nie mając dobrego wina, robią pewien napój z miodu, który upija ludzim znacznie bardziej niż wino.” Sycóny bez pszczelôrzy miód, miôł ci łogrómniastô kwôlba, popularnóść i słepało sie go zaobycz ino na srogich i ważnych fajerach. Ze czasym tyn miód straciół mocka na znaczyniu we sztichu ze gorzôłóm – lekszyjszóm we produkcyji i ło wiela tóńszóm. Terôzki juzaś jednakowóż urzykô swojim caubrownym gyszmakym i niypotkanym „buketym zapachowym” corôzki srogsze hormije amatorów letkich nôpitków.

_________________
Ojgyn z Pnioków