Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Miarkuja gynał, co sam u nŏs ino gyburstaki sie fajruje, ale sōm take miana, kiere tyż ludzie majōm we srogij zocy; Barbōrka, Jōłzel, Zilwester abo tyn nasz czyrwcowy Jōn. Nale, pokiel co, napoczynōmy podle raje. Te sroge mōndroki astrōnōmy wypokopiyli, co latoś już dwadziestego piyrszego czyrwiynia bōł nŏjdugszy dziyń i nŏjkrōtszŏ nocka we tym roku. A mie, tak prŏwdōm, niy do pokōj ta cŏłkŏ świyntojōńsko noc. Kaj cowiek niy kuknie, kaj cowiek niy zajzdrzi, tam łod pŏruch lŏt, ciyngiym mi jakiesik angyjbery tuplikujōm, co świyntojōńskŏ nocka jes ze dwadziestego trzecigo na dwadziesty szczwŏrty czyrwiynia. Znacy sie dzisiej. Ale po jakiymu, jŏ sie pytōm ? Przeca świyntego Jōna jes we dwadziestego szczwŏrtego (do kupy ze Wilymym i Ymilkōm), a niy dziyń przodzij. Eźli tyż, moje roztomiłe ludkowie, ftosik fajruje Zilwestra już ze trzidziestego grudnia na trzidziestego piyrszego? Niy. Zawdy Zilwestra jes, tak jak we kalyndŏrzu, ze trzidziestego piyrszego grudnia na piyrszego stycznia. Nō, tōż po jakiymu świyntojōńskŏ nocka mŏ być inakszij ?
„O jakżeś cudna, świętojańska nocy!
Bądź ty cierpiącym duszom na pomocy!
Może szczęśliwy jaki po twym mroku
I kwiat paproci, niewidziany oku,
Co gdzieś po nocy zaklęty tam kwitnie,
Znajdzie nareszcie i w szczęściu oświtnie!”
Świyntojōńskŏ noc. Tak ło nij pisŏł jesce we dziewiytnŏstym wiyku Wincynty Pol. Kajniykaj, ale to pierōnym dŏwno, mianowali jōm sobōtkōm. A łod kany sie te miano wziyno? Anō, łod takigo jednygo biskupa poznańskigo, kiery we XIV wiyku zakŏzŏł nocnygo tańcowaniŏ we kŏżde przedświōntyczne wilije, we soboty i we wilije inkszych latowych fajerōw; skorzij świynta Jana Krzciciela lebo Piotra i Pawła. I, jak pisŏł Zygmunt Gloger, na isto nŏjlepszyjszŏ musiała pewnikiym być sobōtka skorzij Zielonych Świōntek. Przipōmna, co Zielōne Świōntki byli latoś we dziewiytnŏstego mŏja. Bōł ci to jesce pogōński zwyk ta sobōtka, kierŏ fajrowali zawdy na łodwieczerz w sobota skorzij jednego ze tych latowych świōnt. Całbrowanie, planetowanie, pokłŏdanie, tajymne cechy – tego wszyjskigo idzie sie spodziywać we ta świyntojōńskŏ nocka. Jes to przeca zacałbrowanŏ nocka fajrowanŏ już łod starego piyrwyj, łod Słōwianōw, jesce jako świynto wody i łognia. Nŏjważniyjsze to bōło faklowanie łognia i tōnkanie go we wodzie. Nale bōła tyż ta sobōtka świyntym przōnio i płōdności. Kapelōnki niyrōłz festelnie sie na ludzi gorszyli skuli tańcowaniŏ, śpiywaniŏ zbereźnych śpiywek, zŏlycek miyndzy modziokami i inkszych roztomajtych zabobōnōw i powiarkōw. Mianowali ci ta sobōtka tyż niyftorzy kupalnockōm, a wywiyść ci jōm idzie łod nocy Kupały, znacy łod świyntego Jōna Krzciciela.
Ta kupalnocka lebo świyntojōńskŏ noc skuplowanŏ bōła ze napoczniyńciym lata. Dziołchy i chopcy planytowali ze łognia i wody, co tyż łōnym ci sie latoś trefi. Te wszyjskie łobrzyndy napoczynali sie łod łozfaklowaniŏ, łozżyganiŏ łognia nad rzykōm abo na jakisik gōrce. Musiała to być jedna srogŏ blandera abo pŏra myńszych fojerek. Skŏkało sie bez tyn łogiyń we wiōnkach splycōnych ze roztomajtygo ziylŏ: ze bylicy, rosiczki, zelwije, pańskich wszy, dziywanny, ruty i świyntojōńskigo ziyla (diosecke ziyla). A juzaś strzigi, heksy, chabernice, nocnice, płanetniki, utopce zawachowali sie zawdy kajsik kole wody na tych wszyjskich, kierzi kcieli sie łoszpluchtać we rybniku, we stŏwie skorzij tego świyntego Jōna. I tyż wszyjske sznupali po lesie, coby znŏjść tyn kwiŏtek maszedrōnu, paprōci. Bezmać to ino tyn kwiŏtek napoczyno kwiść ło dwanostyj w nocy i to ino we ta jedna noc. Te, kiere tyn kwiŏtek już uwidzieli, już drapli (a niy jes jich wiela) gŏdajōm, co jes łōn maluśki i modrawy. Znŏjść tyn kwiŏtek niy ma tak blank ajnfach i poradzi to ino cowiek śmiŏły i nŏrymny. Tyn, fto go znŏjdzie bydzie festelnie szczysny; dowo tyn kwiŏtek na isto mocka pijyndzy i wszyjskigo nŏjlepszyjszego. Mało fto go do terŏzka znod, ale kiej sie już cowiek do tego lasa wybiere (nŏjlepszij ze jakomsik jesce frelōm), mŏ tak by tak mocka uciechy a i niyjedna samotnŏ niy poradzi sie aże do łostatka marca już na bezrok spamiyntać. Nalech, ło tym już sam kiejsik łozprawiŏł i niy byda tuplowanie tego eklerowŏł. Styknie chocia pŏra astkōw tyj paprōtki wstyknōńć do kabzy abo do briftasi i tyż to możno na cŏłki rok styknie.Ta jedna jedzinŏ nocka we roku (chocia nŏjkrōtszŏ) jes tyż ci na isto nŏjgryfniyjszŏ.
Wiycie, kiejsik ci już braciki Jakub i Wilym Grimm napisali takŏ gryfnŏ bŏjka ło Jasiu i Małgosi, tela, co to przodzij niy bōła ci to na isto bŏjka dlŏ dziecek, ino powiadaczka dlŏ starych knakrōw ło modziokach, kiere wytargali do lasa, coby tam ździebko ze szpasym pobuksować, pozolycić i blank jim niy bōło skoro do sznupaniŏ za tym jednyn paprōciannym kwiŏtkiym i za tym, co już tak gryfnie kiejsik dŏwno napisŏł Jōn ze Czarnolasa we tyj jego wywołanyj „Pieśni świętojańskiej o Sobōtce” :
„Tę nadzieję mam o tobie,
Że mię też masz za co sobie:
Ani wzgardzisz chucią moją
Ale mi ją oddasz swoją.”
Bo tyż tyn Hanys i ta jego Margot na isto mieli co inkszego we palicy a niy tyn modrawy kwiŏtek. Niyskorzij dziepiyro dociepli ta cŏłko heksa, kiero łōnych tam kciała upaść i wećkać w tyj chałupce ze kyjksōw na gryfnŏ wieczerzŏ. I tak tyż do powiarek wlazły te wiōnki, kiere dziołchy ciepali na woda, a jŏ tam niy za tela wiyrza, co ino szło ło kwiŏtkowane wiōnki. Ze tōm świyntojōńskōm nockōm skuplowanŏ jes tyż jedna gyszichta. Nō, możno niy gyszichta a isto prŏwda. Miŏłech kiejsik kamrata, kiery miŏł rŏd wszyjskie boske stworzyni a nŏjbarzij swojigo psa Azora. Jŏ to ci sie psōw festelnie strachŏł i beztōż kiejsik, kiej deptali my do kupy na szpacyr (do kupy ze kamratym i tym jejigo Azorym) pytōm sie go tak opaternie:
– Suchej ino Francek, a po jakiymu ty ciyngiym łamzisz ze tym krojcōngiym, ze tym psiokiym ?
– Anō, Ojgyn, bo to jes mōj nŏjlepszyjszy przociel, jŏ sie zawdy moga na niygo spuścić.
– Niy gŏdej, a kiej ?
– Zawdy !
Nic żech już niy pedzioł i deptōmy dalszij. A iże to bōł festin we tym naszym panaziyntkowym Parku Kultury i Wypoczynku we Chorzowie, i to ci trefiyło gynał we ta świyntojōńsko nocka, tōż fajrowalichmy bez cŏłkŏ noc, jak ci to ino karlusy poradzōm. Ło szaroku, możno kajsik kole piōntyj (bo już po jasnoku), łocuciōłech ci sie na trŏwniolu kole dŏwniyjszyj „Wyspy” a juzaś blank kole mie legnōł ci bōł Franc. Pomaluśku, opaternie łotwiyrŏ ci łōn nŏjprzodzij jedyn ślyp, za kwilka drugi, mele tak lynzykiym naobkoło, nō, idzie sie kapnōńć, iże mŏ kacynjamer jak sto dioskōw. Kiej sie mu ino udało palica letko szpryngnōńć na wiyrch ze tyj trŏwy napocznōł wołać:
– Azor, chr... Azor... chr, ło sto dioskōw, Azor ... chr... idziesz sam ku mie, ty bezkurcyjo diosecko!
Pŏra razy tak na tego swojigo psioka wrzescŏł, aże tyn yntlich przikwanckŏł sie ku niymu. Francek pomacŏł go po karku, możno kciŏł łobadać eźli to na isto jes jejigo psiok... i kiej już zmiarkowŏł, co to na isto jego kōnda, chyciōł go za łeb i ze cŏłkiyj siyły chuchnōł mu we ta jego sznupa...
– Azor, szukej, szukej, Azor, sznupej, sznupej....

_________________
Ojgyn z Pnioków