Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Nō, tōż terŏzki możno deczko, ino ździebko, ło naszych grudniowych fajerach.
Wczorej fajrowali grubiŏrze a jutro bydōm mieli uciycha nasze dziecka skuli Mikołŏja.
Nō, tōż wczorej mielichmy samtukej na Ślōnsku Barbōrka. Ino jak mi sie zdŏ, niy ma we ludziach aby tyj uciechy, kerŏ bōła piyrwyj. Bo i niy ma ze czego ta uciecha sam u nŏs mieć. A dŏwnij? A dŏwnij to ci dziepiyro bōł fajer. Łod samiuśkigo rozwidnioka po drōgach, po ulicach trajtali dmuchoce, gryfne berkmōńskie damfkapele. Muzykanty we paradnych mundurach i we tych berkmōnkach ze fyjderpuszym na palicach, kerych wiōd szumny kapelmajster, wołali muzykōm wszyjskich hajerōw, gwarkōw, grubiorzy, murckōw – abo jak łōnych tam fto mianowŏł – na gruba. Tam te nŏjlepszejsze, nŏjbarzij robotne dostŏwali łod dyrechtorōw roztomajte krziże, medalijki, gyszynki (gelt, co starŏ niy wiedziała) i take tam bele co. Łoszkliwce gŏdali, iże za Gierka to sam dō nŏs na Ślōnsk przijyżdżała kipa a do kŏżdyj gruby walyli cŏłke kary tych medalikōw. Terŏzki możno tego jes mynij, ale i grubōw mōmy już nie za tela. A we tych wszyjskich miastach, kaj gruby byli napoczynŏł sie fajer na cŏłki karpyntel.
Musowo byli wszandy roztomajte biysiady, i to niy jakiesik wysztudiyrowane, ale te nasze ślōńskie, dlŏ samych chopōw. Piwo ci sie lŏło choby ze kokotka. Na talyrzach gryfne ajsbajny, i to take srogie, iże kostyry za łoknym wystŏwali.
Nō i dalszij: krupnioki i żymloki, ślōnski wuszt ze mosztrichym, berkmōński gorczek i wiela, wiela piwa; scyganiōłbych, kejbych pedziŏł, iże gorzŏły blank niy bōło. Niyskorzij to furgali wice, szpasy i roztomajte gŏdki łod starych sztajgrōw, kerzy modziokōw, sztiftōw uczyli grubelokowego fachu. Kej już niyftorzi mieli sztajfne szłapy dyrdali nazŏd do dōm a tam jejich stare i dziecka szykownie wysztiglowane niy poradziyli sie doczkać na łojca lebo starzika, dŏwali łōnym ciepłe lacie, rychtowali fajfka i kŏzali sie zicnōńć na zofie abo i na szeslōngu. Dobrŏ kobiyta to jesce narychtowała chopowi już przodzij warzōnka. Wiycie, taki gorki sznaps na szpricie, miodzie ze citrołnōm i korzyniōma. A to wszyjsko skorzij wlywało sie go rubych szolek, coby za wczas niy łoziōmbło.
Lata tak zetrwało podwiyl terŏzki to wszyjsko diosi niy wziyni, i niy praskło to wszyjsko na łostuda. I komu to zawŏdzało? Fto tego ci niy miŏł rŏd?
Barbōrka, to jes ci tyż przeca gryfne miano dlŏ dziołszek samtyjszych, kerym dŏwali to na krzcie. W kŏżdyj dŏwniyjszyj hajerskij familiji musiała chocia takŏ jedna Barbōrka być. Bo to jes patrōnka wszyjskich berkmōnōw, ale tyż i kamiyniŏrzy, wojŏkōw i – możno mało fto ło tym wiy – zyjmanōw i rybŏkōw. Tela, co nŏjbarzij we zocy majōm jōm berkmōny i... możno to bydzie blank fōłglowate... drukŏrze.
Nō a jutro bydymy mieli jedyn ze nŏjgryfniyjszych dni we roku, i to niy ino dlŏ dziecek – Świyntego Mikołŏja. Kciŏłech sam nŏjprzodzij pedzieć, co szōstego grudnia kŏżdego roka wszyjske dzieci, i to na cŏłkim świycie niy poradzōm sie doczkać świyntego Mikołŏja. Nō alech zmiarkowŏł, co to jes psinco prŏwda! Te wszyjskie hamerikōńskie, miymieckie, i jake tam jesce bajtle, już na isto dŏwno przepōmnieli ło takim świyntym lebo blank ci go niy znali. Bo przeca łōni tego dzisiyjszego, modernego przebleczōnego cudoka łoglōndajōm już przecamć łod piyrszych dni listopada, i to aże do pōłowy lutego.
Nale, sam na Ślōnsku, tyn gryfny mikołŏjowy zwyk zawdy bōł bajstlowany bez wszyjskich fatrōw, ujkōw, starzikōw, sōmsiŏdōw. Tak bōło dŏwnij u Starki we familoku. Nŏjprzodzij za Mikołŏja tyrŏł ficywyrt, a kej ci go już niy nastykło, to przeblykŏł sie za tego boroka ujek abo kamrat Łojca.
Mikołŏj łobleczōny bōł we szarłatne szaty abo jakisik pelc, ze takōm srogōm, dugōm krykōm w gorzści choby paliczek go gaszyniŏ świycek we kościyle i ze wielgachnym miechym na puklu, we kerym smyczōł gyszynki narychtowane przodzij bez starki i mamulki dlŏ wszyjskich dziecek we siyni lebo we familoku. Taki Mikołŏj znŏł wszyjske grzychy (dobre uczynki tyż) bajtli i szkōtōw. Jednych sprzezywŏł, prōntkiym dŏł po dupie abo po palcyskach, inksze juzaś, usuchliwe pohajŏł i rzyknōł jake dobre słowecko.
Coby dziecka niy przepōmnieli ło tym świyntym, już na dwa-trzi tydnie skorzij starziki i łojce łŏnym tuplikowali, coby byli moreśnie i usuchliwe, bo Mikołŏj moge przismycyć niy maszkyty, a ino hasie lebo łoszkrabiny. Jesce tyż ci tyn przeblecōny Mikołŏj kŏzŏł cosik porzykać, nō i na łostatek, zawdy kŏżdy najduch, bajtel cosik tam erbnōł łod tego świyntego. Jak to we powiarce:
„Na świyntego Mikołŏja – dziecek czekŏ cŏłkŏ zgrŏja,
Usuchliwym do maszkyty – zaś gizdowi hasie w tyty”.
Przi takim fajerze musowo byli zawdy roztomajte kyjksy, makrōny, pierniki i... marcipan. Do piciŏ mlyko, kakał abo kakałszale na mlyku. Niyftorym to ci do terŏzka ze gymby ślinka ciece, kej sie spōmnōm kakał uwarzōny na samiuśkim mlyku a do szolki na łostatek bōło wciepniōne biōłtko ze cukrym wanilijowym i ździebkiym zoftu ze citrōłny lebo citrōłnowygo kwasku.
Ftosik napisŏł bōł kejsik we mōndryj ksiōnżce, iże bezmać:
„Gŏdali mi, co sōm take, ftore bez cŏłkie życie nikaj i nigdy niy uwidzieli skrzōta, cwerga, żywego hampelmana abo... Mikołŏja. Jŏ jim blank niy zowiszcza, bo mocka straciyli, zapodziŏli. Możno ci sie łōnym ślypia popśniyli we szkole czytaniym, grackōma na kōmputrach. A możno jest ci tak i beztōż, iże te dziecka wyglōndajōm dzisiŏj tak hersko, tak słōsznie i sōm take przemōndrzałe, a wyrostajōm niyskorzij bez pomyślōnku, bez marzyń na isto, na ludzi zmierzłych, łoszkliwych, kerzy niy majōm szkrabki ani na życie, ani łopowogi na śmiyrć”.

_________________
Ojgyn z Pnioków