Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Moje Wy roztomiyłe. Mŏcie możno dobrych i cichych sōmsiŏdōw, kierzi wrōłz łoblykajōm lacie, folcoki, kiej szpacyrujōm po waszyj gipsdece? Sōmsiŏdōw, kierzi nigdy niy uzywajōm bormasziny i motkōw? Kierzi niy dozwōlajōm swojim dzieckōm wrzesceć na cŏłki karpyntel i tyrać łod łokna do łokna. łod dźwiyrzy do dźwiyrzy? Sōmsiŏdōw, ftorzi po wysłepaniu halbecki abo litra nie lygajōm na waszym sztrōłdeklu, na słōmiōnce? Jŏ na isto takich sōmsiŏdōw niy mōm. Jŏ mōm wrażyni, mie sie sztyjc i jednym ciyngym zdŏ, iże moje sōmsiŏdy, chocia zajimajōm sroge pomiyszkanie, majōm ci stopierōńsko rade przebywać cŏłki czŏs we... mojij ścianie. We moji ścianie, bo mozno inksze jejich ściany niy sōm mozno tak interesantne i szpanowne. Słysza tōż tyż fōrt fluchcyni, pierōnowani pod adrysōm gospodŏrza dōmu, fatra cŏłkij familiji i starszyjszego dziecka. A kiej wrzesknie modszy synek abo dziołszka, to mi grace same ślatujōm ze tastatury kōmputra. Procno tyż szczimać wrzeskliwŏ muzyka, larmo nałōnczŏs fōrt sprŏwianiŏ i rychtowaniŏ pomiyszkaniŏ abo zaszaltrowanych na cŏłki karpyntel telewizorōw. Przeca wszyjske na isto miarkujōm, iże larmo dźwigŏ druk i sprŏwiajōm hercklekoty.
Nale, drugda te cŏłke larmowanie zetwŏ do pōłnocki z zatym idzie sie już legnōńć i prōboać nynać. Bez tyn tyż czŏs czowiekowi przilazujōm do filipa roztomahjte myślonki. Wrŏcŏ sie ku dzieciynctwu.
Fto snŏs niy przeżywŏł tego za dziecka, iże kiej ino zawrzili sie dźwiyrze za majoryntnymi, blank przepōminało sie ło łobiyckach, słōbōnkach, iże bydymu moreśne, łodrobiymi lekcyje a zatym pōjńdymy nynać ze ryncami na sztepdece. Wlazowało sie kajsik do szranku, jużcić zawrzitym na klucz ale... Wyciōngalichmy stare albumy pŏłne fotkōw dziwokich pōstaci we cylindrach i dugachnych do ziymi kieckach. A nasz dzieckowy ajnbildōng przikozywali nōm domalōwać tym ludziōm fōnsy, brody, bryle i co tam jesce. Kiej tyż już yntlich wkletrowało na sōm wiyrch szranku, szło tam znŏjść wercite dinksy, blank niy przeznaczōne dlŏ naszych łoczōw: kruchke, gańbliwe, niybezpiyczne i opaśne. A juzaś ausflug do kuchyni dozwōlała badnōńć gynał, iże łojce przepōmnieli ło skukaniu przed nami sztachecli. I to ci bōł jejich srogi fyjler, bochmy już robiyli malusko fojerka na bpasze kuchyniannygo pieca do kierego wciepowalichmy, co ino nōm wlazło w grace.
Śleci kieladziesiōnt minutek, możno godzina, dwie i czowiekowi blank inkszy myślōnek przilazuje do palicy. Kajsik blank ze zadku filipa brzyncy, bzuczy czowiekowi ta starŏ śpiywka:
„Upływa szybko życie,
Jak potok płynie czas,
Za rok, za dzień, za chwilę,
Razem nie będzie nas.
I nasze młode lata
Upłyną szybko w dal,
A w sercu pozostanie
Tęsknota, smutek, żal.”
Ja, ja... przecamć czowiek już zwiykowany, corŏzki dalszij mu do tych gryfnych dzieckowych, szpasownych lŏt. A jŏch już jes zwiykowany. I terŏzki mi inksze zachy przilazujōm we nocy do mojigo filipa.
Wiycie! Kiejsik, za starego piyrwyj... Ludzie! Jak tyn czŏs leci, kiej jŏ ło mojich modych latach gŏdōm... za starego piyrwyj... we kŏżdŏ niydziela do śniŏdaniŏ musowo bōł Dziynnik Zachodni i jego łostatniŏ zajta ze wicnymi łobrŏzkōma, malōnkōma Gwidona Miklaszewskigo. Terŏzki czekōm na moja Haźbiytka, kiej przikulwitŏ sie ze kościoła, i ku śniŏdaniu wartko czytōm naszŏ farnŏ gazytka „Oremus”, coby spomiarkować gynał, fto tyż to ze mojich kamratōw, przocieli i sōmsiadōw poszoł fōrt ku wiycznōści. Kogo już niy trefia na naszyj Krojcce, ze kim już niy wysłepia lagi biyru i fajnistego sznapsa, ze kim sie tyż już nigdy niy powadza ło polityce, i naszych (Pōnbōczku łodpuść mi tyn grzych) wybrańcach nŏrodu. Już niy przijńdzie – jak to miŏł we zwyku – stary koker Francik Kąkol na seta i piwo po sprawōnkach dlŏ swojij festelnie niymocnyj babeczki. A i już nigdy niy usłysza jak klupie krykōm na słodach Gogolinōw Hajna. Stary Alojz, tyn, kiery zawdy sie zicnōł we naszyj „Jōzefce” ze lewej zajty wele filŏra... tyż sie jakosik wartko straciōł. A i synek – dwadzieścia lŏt mu latoś pizło – tyż już poszoł pod sosiynki... bezmać jakiesik łoszklistwa społyknōł, narkotiki. Niy bydōm tyż już fōrt mrōnceć: starŏ Ana Jōndercynŏ, abo Erna łod Moskalikōw, ftorym ciyngiym ci doskwiyrała rojmatyka. Niy bydzie sie paradziyła we kŏżde niydziylne popołednie, jak zawdy wysztafirowanŏ, Elza łod Sznapcynyj, a i tyż starŏ Gōminiorka niy bydzie styrceć przi swojij gardinie na trzecim sztoku przi kŏżdych świyntach, kiej niy poradziyła sie doczkać swojich dziecek, kiere mieli jōm nawiydzić; zawdy jij to łobiecowali, ale nigdy sie ku swojij staryj mamulce niy przikludziyli. Stary Maks Myncner tyż kajsik sie zapodziŏł, wykludziyli go do altyshajmu, i kaj go żŏdnŏ jego cera (a i synek łochlapus tyż) niy mieli czasu nawiydzić.
A my samtukej, wele kaczmy, poblisku naszyj „Jōzefki” wrōłz ze ze kamratami jak śtyry wbite we dyliny zarościałe szpernole, czekōmy na siwego kamrata Karlika, kiery zawdy łoznōjmiŏ nōm... fto tyż to we tym tydniu zemrził. Ja, to na isto jes nasz jedziny kamrat, ftory wiy wszyjsko i ło wszyjskich, kierzi zemrzili, kierych już pochowali, abo kierych bydōm na naszym, i niy ino, smyntŏrzu chować. Kiej ale bez cufal przelazuje wele nŏs Gmyrcynŏ, poradzymy tyż jesce łoszkliwie przisrŏwać:
Dejcie pozōr chopy! Łōna... już niy wyglōndŏ jak upulwrowanŏ smŏrszczka, ino gynał, jak posmŏrszczany... pulwer...
Styknōm ku tymu trzi słōwecka, coby jōm łokryślić: słepie, kurzi i starzyje sie!
Bo te nasze życie, to na isto życie wyciepniynte za dźwiyrze szynku, bez łokno chałpy, direkt pod kōłka lastauta. A upływ czasu, kiery we młōdości jes ci blank wolniuśki i niyciyrpliwy, na starōść gzuje niypostrzimanie ze wartkōściōm wrōłz i szpasownōm i tragicznōm. Jŏ tyż drugda bez dugszŏ kwilka poradza przipatrŏwać sie sōm na sia we zdrzadle ze uśmiychym. Kukōm tak na tego niyznŏjōmygo dlō mie starucnego czowieka, blank inkszego chopa jakim jŏch jes, abo bōł, i kiery depce ze głymbokości zdrzadła na tref symnōm. Poradza ci tak zaziyrać na smŏrszczki na mojich licach, zwiyngłe wole, dziwucnie szpicate dakle, miechy pod łoczami, siwe wosy, kiere styrcōm wszandy, na gowie, we daklach, naobkoło gymby, jak zamrōżōne siano; wyglōndōm jak richtik stary buk, stopierōńsko starŏ buczyna.
A buczyny, buki to sōm stromy, kiere zawdych miŏł nŏjbarzij rŏd, chocia jich sam kole mie za tela niy bōło. Im wyżij łōne rosnōm (we gōrach), tym barzij ci te stromy przipominajōm, sōm podane na ludzi, tym barzij sie trzimiōm ziymi takimi szpotlawymi, powykrziwianymi korzyniōma, nikiej te zbakane, usiotane ryncyska naszych starek i staroszkōw. Korzyniōma, kiere wystŏwajōm ci nad ta ziymiŏ, ftore wylazujōm ze pnioka abo ze podziymka grace, ryncyska zwalitego chopa, łolbrzima, wielgoluda i rizoka. I te srogie stromy dŏwajōm take maluśkie ajchle, ajchelki z kierych juzaś nowe wyrosnōm, i to jesce srogsze stromy. A na podzim cheba ino buki majōm tak gryfne liście, iże idzie gawcyć sie na nie cŏłkimi godzinōma. A i żŏdyn malyrz tak gryfnie niy bydzie na isto malowŏł.
Z tym mi sie sam kupluje jedyn kunstmaler, wywołany kunstmaler, ftory sie mianowŏł Rembrandt Harmenszoon van Rijn (ur. 15 lipca 1606 w Lejdzie, zm. 4 paździyrnika 1669 w Amsterdamie). Tyn Rembrandt malowŏł sōm sia we wszyjskich absznitach, we kŏżdym czasie: łod modości aże po starōść. Na isto niy ma barzij rzywnego, zrōszajōncygo łorŏzka niźli autoportryt tego srogigo artisty, kunstmalera, kiery poradzi kuknōńć na sia bez złudzyniŏ we roztomajtym czasie swojigo życiŏ, i na łostatku namalować portryt grajzika, starego dziada we ftorego weźroku znŏjndymy czowieka ze wszyjskich poprzydnich, skorzyjszych portrytōw, wszyjskich we cŏłkości, choby ino starōść poradziōła ukŏzać niy ino jedne życie jako cŏłkość, ale kŏżde łodrymbne życie, kierych tak wiela skłŏdŏ sie na masze żywobyci, na naszŏ ziymskŏ egzistyncyjŏ.
Na jednym ze chnet łostatnich jego portrytōw (namalowŏł go we 1669 roka, na krōtko przed śmierciōm) zaziyrŏ na nŏs stary, myszaty i – pōmimo uśmiychu – usiotany, ustōny czowiek, ftory zapŏdŏ sie we ćmok. Tyn Rymbrandt mŏ łoczy niyspŏłna zawrzite pod jego starucnymi podwiyczkōma. Te łoczy sōm pŏłne płaczkōw, i to niy ze ymocyji, szpanōngu, ale skuli tego, iże z wiykym nasze wejzdrzynie, nasz blik stowajōm sie płaczkowate. Styknie, co jŏ sōm kukna we zdrzadle na sia. Wyglōndōm chobych bōł sztyjc i jednym ciyngym zasmarkany. Łōn, tyn kunstmaler, na tym malōnku pokŏzŏł chnet do łostatka, i to na isto bez myrgniyńciŏ łokym, co poradzi snami zrobić czŏs. Poradzymy tyż ale znŏjść we maluśkich ślypiach tego starucnego, pogodzōnygo ze życiym, grajfnego starego czowieka, przipōmniyni tego, co łōn przeżōł we dŏwniyjszych , skorzyjszych czasach, we jejigo modych latach.
Łostatni autoportryt Rembrandta idzie łobejzdrzić we holynderskim myzyjōm Mauritshuis (Koninklijk Kabinet van Schilderijen, Dom Maurycego, Krōlewska Galeria Malarstwa) we Hadze. A my, ze mojōm Elzōm, mieli ta przileżitość połoglōndać sie malōnki Rembrandta Harmenszoona van Rijn i we Moskwie we Muzeum Sztuk Pięknych miana A.S. Puszkina (Музей изобразительных искусств им. А.С. Пушкина), i we Galerii Uffizi we Florencji, i jesce we Muzeum Historii Sztuki we Wiydniu (KHM, Kunsthistorisches Museum Wien), we muzyjōm pod mianym Stara Pinakoteka (niem. Alte Pinakothek) – muzeum sztuki w Monachium, i jesce we Galerii Malarstwa w Berlinie (Gemäldegalerie) Kupferstichkabinett (Gabinet Rycin) oraz Kunstbibliothek (Biblioteka Sztuki). Budōnek miyści sie na terynie modernego cyntrōm centrum kultōry znanygo jako Kulturforum poblisku placu Poczdamskiego we dziylnicy Tiergarten.
Mōm ci tyż kamrata (niy byda go sam terŏzki mianowŏł) ło kierym my zawdy we szynku, przi ladze biyru mocka łozprawiōmy. I przi tych łzprowkach cosik my mu zawdy zŏwiściyli. Tyn istny, tyn starucny już terŏzki chop, stary knaker, kiery swojim wyglōndym festelnie ci gorszōł Pōnbōczka, ale za to łożyniōł sie ze szykownistōm, gryfnistōm frelōm kajsik niy ze Ślōnska, jednōm ze tych, co to sōm we sztandzie skusić i papiyża, abo dokludzić do bigamiji świyntego Jōzefa. Abo i świyntygo Maciyja, kiery bōł łostatnim apostlym, ftory zastōmpiōł łodstympce Judŏsza po ukrziżowaniu Krystusa, coby jich juzaś bōło gynał, ale to gynał dwanŏstuch. Tyn świynty Maciyj we swojich naukach kłŏd łosobliwie druk na umŏrtwianie ciała i panōwanie nad zmysłōwymi, nad zeksualnymi chuciskōma, pragliwōściami, a do życiŏ fraterskigo i kościylnego wkludziōł ta wywołano „asceza”, ftorŏ niyskorzij łozwijŏł. Gŏdajōm, iże baba ze czasym stowo sie podanŏ na świekra: takŏ baba, jakŏ i szwigermuter. A ta świekra bōła – jak to rzōńdziōł jedyn ze mojich kamratōw – „apetycznŏ”... łōna we cŏłkości wylywała sie bez dekolet! A łōn sōm, tyn kamrat, ftoregoch niy kciŏł mianować, siōngŏł juzaś po kufa i napoczynŏł słepać piwo jak kamela, kierŏ przed łoka mrzikiym wybadała, znodła woda na pustyni.
Mockach sam dzisiŏj roztomajtych belakwastrōw nawynokwiŏł. Ale, to coch sam nałosprawiŏł, to richtik prŏwda, bo prŏwda jes na isto samotnŏ i żyje we cylibacie, beztōż tyż ludzie majōm rade cygaństwo; kupluje nŏs, łozweselŏ, czyni snŏs spōłuczystnikōw i spōlnikōw. Natōmiast prŏwda nŏs izoliyruje i zmiyniŏ we wyspy łokolōne morzym zŏwiści i podyjzdrzałōści. Skuli tego tyż wybiyrōmy te cygańske giyrki, coby niy snoszać samōtnōści prŏwdy.
A tak by tak wszyjsko przeca idzie ze wszyjskim skuplować, sknōłtlować. Tak ci tyż kiejsik, za dŏwnych lŏt, bōło symnōm we Wiydniu, we takim jednym gryfnym i sztramskim szynku na Grünzügu, kaj zawdy sie szło (a pewnikiym i dalszij idzie) festelnie, szykownie i fajniście ubawić. Nŏjprzodzij trza ździebko poszpacyrować nad modrym Dunajym, łobejrzeć Hofburg, Schönbrunn, Ring i Prater, katyjdra św. Sztefana. Idzie tyż tompać nad takim kanałym dunajskim, a kiej już szłapy niy kcōm tyrać, trza sie szykownie zicnōńć we takij – jak to te Cyzaroki, Austrijŏki gŏdajōm – biyrsztubie, łobsztalować gryfny, srogi zajdel piwa lebo lampus wina „Prinz Stefan”, i posuchać muzikantōw, kierzy na isto poradzōm ci wszyjskie melodije, wiydyńskie śpiywki wszyjskich łōnych trzech Staussōw grać. Wiedyń, miasto kaj miała rada wandrować moja Mamulka, miasto dlō mie nŏjgryfniyjsze. Miasto, kiere mie poradziyło zacałbrować do imyntu. Nale czy same miasto moge wiedzieć, iże jes szykowne, abo czy taki srogi „Kanion Colorado” sōm ze sia wiy, co jes na isto galantny, paradny?
Jŏ pierōnym mŏm rod i Wiedyń i tyn cŏłki Dunaj, kiery polekuśku płynie bez niygo, ale terŏzki, kiej wiym, co tam już sie niy wykludza, niy pojada, bydzie ci łōn dlō jak przōnie, ło kierym sie gŏdŏ, co: przōnie, „miłość” bez seksu, to jes choby jajco bez soli! I tyn, co to pedziŏł, miŏł na isto prawie!
Nō ja... chnet bydzie dzisiŏj ćma. Jŏ sie zicna przi łoknie i kukna na ta moja „Jōzefka” i na mōj smyntŏrz, kaj już mŏ swōj plac i Starka Klara, i mōj Tatulek Jorg, i Mamulka Rōłza, i już łod śtyruch lŏt moja roztomiyło Świekra, i kaj – tak sie terŏzki medikuja – tyż mie kiejsik pochowiōm. A cŏłki smyntŏrz, choby ci te gwiŏzdki na niybie, blynduje tymi maluśkimi światełkōma, te wszyjskie świycki tyn jejich swōnd ciōngnie aże sam do mie na trzeci sztok, tyn nowy krziż, ze świyckami naobkoło, i wszyjsko to blikuje choby te Pōnbōczkowe gwiŏzdki na tym cŏrnym niybie i corŏzki cichszij, corŏzki tyż srogszy jankor, tela sam jich bōło, a już niy ma, już wykludziyli sie na ta drugo zajta, tam skondyś sie już niy wrŏcŏ, kaj jes i możno lepszyjsze życie niźli sam nōm zrychtowali... kaj bydzie lepszij... eeee tam, stary dziamdziała...

_________________
Ojgyn z Pnioków