Świętochłowice - Forum bez polityki

Betlyjka na Górnym Śląsku

Krążymy po Europie i świecie w poszukiwaniu najciekawszych szopek i stajenek, a przecież u nas na Śląsku również wykształcił się ich charakterystyczny model.

Na Śląsku stawianie szopki stało się corocznym zwyczajem świątecznym w pierwszej połowie XVII wieku, praktykowanym głównie przez zakony. Niedługo później stajenka trafiła do domów arystokracji, a w wieku XVIII zagościła w domach mieszczan i ludności wiejskiej. Mimo upowszechnienia produkcji masowej, w wielu śląskich domach przetrwał zwyczaj własnoręcznego wyrobu betlyjek – ludowych arcydzieł.
Zazwyczaj niewielkich rozmiarów, statyczna, tworzona w oparciu o przekaz ewangeliczny śląska betlyjka składa się zwykle z drewnianej konstrukcji przypominającej szałas oraz z figur. Jej centralny punkt stanowi żłóbek z Dzieciątkiem, przy którym czuwają Maryja i Józef. Towarzyszą im Trzej Królowie, pastuszkowie oraz zwierzęta – najczęściej owce, osiołek, wół, rzadziej wielbłąd.



Dokładnie taka stajenka jest obecna również w naszym domu już od ponad pięćdziesięciu lat. Tegoroczna już stoi

Dodam, że na Śląsku stajenka, czyli betlejka (betlyjka) była przez długi czas ważniejsza od choinki. Młode małżeństwa często dostawały betlejki w prezencie ślubnym, lecz częściej tylko figury Matki Boskiej, św. Józefa i Dzieciątka. Potem betlejki rozrastały się stopniowo o kolejne figury lub elementy wystroju. Były kupowane lub wykonywane samodzielnie najczęściej przez ojca lub dziadka.

Pole Pasterzy, Bajt Sahur, Betlejem

Tegoroczny Adwent dobiega końca. Jutro Wigilia, a o północy obchodzimy Narodzenie Pańskie. Myślę, że tego przedostatniego dnia Adwentu trzeba się wybrać do źródła, do Palestyny, gdzie nastąpiło to cudowne wydarzenia. Pątnicy chcący być blisko tego świętego miejsca przede wszystkim kierują swoje kroki do Bazyliki Narodzenia Pańskiego. Jednak tu trudno sobie wyobrazić scenerię tamtego wydarzenia. Miejsce prawdopodobnego przyjścia na świat jest upamiętnione gwiazdą wkomponowaną w skałę.



Aby wyobrazić sobie prawdziwe otoczenie, w jakim znaleźli się Maryja i Józef warto udać się na oddalone 2 kilometry Pole Pasterzy w Bajt Sahur, gdzie dopiero zaczyna grać wyobraźnia.



Oczywiście i tu postawiono świątynię, ale jest także grota podobna do tej, gdzie zatrzymała się Święta Rodzina.





Freski w sanktuariach oczywiście nawiązują do Narodzenia Pańskiego.





Wszystkie zdjęcia umieszczone w tym poście zrobiłam w czasie naszej podróży do Ziemi Świętej w 2011 roku. To była moja podróż życia.

Piękne szopki i stajenki.

_________________
Ile razy poszedłem między ludzi, mniejszym wróciłem człowiekiem.
Seneka Starszy (Retor, Lucius Annaeus Seneca 55 r. p.n.e. - 40 r. n.e.)

Panewniki, Polska

Wczorajszy, ostatni dzień Adwentu był bardzo bogaty w wydarzenia. Rano zapaliliśmy czwartą świecę w adwentowym wieńcu, a wieczorem w rodzinnym gronie zasiedliśmy do Wigilijnej Wieczerzy.



Natomiast stajenka, do której zapraszam, jest bardzo blisko. Nie może być inaczej, to Panewniki. W Bazylice o.o. Franciszkanów znajduje się największa szopka ołtarzowa w Europie.

Początki budowy szopki sięgają 1908 r., kiedy to zaraz po konsekracji bazyliki przez kardynała Georga Koppa, zakonnicy przygotowali pierwszą skromną stajenkę. W zapisach kronikarskich klasztoru panewnickiego znajdują się notatki dotyczące budowy żłóbka w 1913 r. Pracom przewodniczył mistrz stolarski br. Ubald Miera OFM. Pierwsze panewnickie żłóbki wznoszone były w miejscu, w którym dzisiaj znajduje się kaplica św. Antoniego Padewskiego (prawa strona transeptu). Po 1927 r., gdy wybudowano ołtarz św. Antoniego, stajenkę zaczęto przygotowywać po przeciwległej stronie, w absydzie dzisiejszej kaplicy św. Franciszka z Asyżu (lewa strona transeptu). W 1926 r. dodano tło przedstawiające Jerozolimę, zaś w 1933 r. scenerię gwieździstego nieba.

Pierwszy raz wybudowano stajenkę w centralnej części bazyliki nad ołtarzem głównym po II wojnie światowej w 1949 r. Od tego czasu zaczęto stawiać tymczasowy ołtarz w dolnej części prezbiterium, który po Soborze Watykańskim II stał się głównym ołtarzem świątyni. W latach powojennych kierownikami prac przy wznoszeniu panewnickiego żłóbka byli: br. Krzysztof Piątyszek OFM, br. Fabian Fryc OFM, Franciszek Falkus oraz Edward Kuczmik. Osoby te znacznie rozbudowały szopkę, ubogacając ją w coraz to nowe elementy architektoniczne (młyny, studnie, domy), dbając jednocześnie o to, by każdego roku misterium betlejemskie zostało przedstawione w różniący się od poprzednich sposób. W pracach brali również udział klerycy z Wyższego Seminarium Duchownego Braci Mniejszych. Instalację elektryczną rozbudowali Andrzej Brożyna, Jakub Wawro oraz br. Ksawery Majewski OFM. Głównie z ich inicjatywy w szopce pojawiały się w latach 90. XX wieku instalacje wodne i urządzenie produkujące efekty świetlne i dymne.

Szopka panewnicka towarzyszyła mi od najmłodszych lat, gdyż dane mi było mieszkać tuż przy klasztorze. Dlatego tak bardzo jest dla mnie ważna.



A na koniec tegorocznego wątku adwentowego jeszcze życzenia ode mnie:

W tym dniu Bożego Narodzenia, dniu tajemniczego przecięcia się życia ludzkiego i boskiego życzę Wam przede wszystkim miejsca w rodzinie, która Was kocha, która wybaczy błędy i potknięcia, ale dla której postaracie się być akceptowalnymi.

Życzę Wam prawdziwie przyjaznego miasta w którym żyjecie, abyście wspólnym i zgodnym wysiłkiem nieustannie podnosili je na wyższy poziom.

Życzę Wam takiej Polski, naszej Ojczyzny, gdzie człowiek nie jest oceniany telewizją, jaką ogląda, partią, na którą głosuje, czy religią, którą wyznaje.

I na koniec życzę bezpiecznego świata, gdzie każdy Naród jest suwerenny i nie traci swojej tożsamości, świata otwartego dla wszystkich, którzy chcą poznać jego piękno. Niech żadna wymarzona podróż nie zostanie zakłócona wojną.
Radosnych Świąt!