Świętochłowice - Forum bez polityki

Idzie to tyż posuchać na www.ojgyn.blog.onet.pl

Nigdych niy miyniół, niy podejzdrzywôł, iże moga miyszkać we takij nawiydzónyj bez duchy chałpie. Miyszkóm we postawiónym we 1930 r. bloku i do niydôwna niy bóło we tyj chałpie żôdnego dziwokigo zgrzipiyniô, klupaniô, jamrowaniô, żôdyn wiater niy szlichtôł we kóminie, żôdne asty niy drôpali po łoknach; blank ajnfachowô przedwojynnô chałpa ci to bóła i jes. I niy bółbych ło tym sam terôzki łozprawiôł kiejby niy taki jedyn ausdruk, ftory wypokopiyli Żabojady: déjà vu.
Jakech już sam niyrółz rzóńdziół festelnie móm rôd czytanie, i czytóm wszyjsko co mi we grace wlejzie. Trefiółech na jedyn szykownisty artikel Jacka Dahnela we „Polityce” i przitrefióło mi sie... miôłech te déjà vu, co idzie ajnfach wytuplikować jako łodczucie, iże teraźniô zituacyjô już mi sie kiejsik i kajsik przitrefióła. A bóło to podle raje tak:
Bóło ci to niyskoro na podzim, a możno i już bez zima, niy bocza tego tak gynał do łostatka. Moja świekra pokulwitała sie już do swojij izby, łodrzykała swoje pôciorki, moja Elza łoglóndała te swoje „dupelindy”, znacy sie brazilijske filmy a jôch tak cosik na kómputrze klepôł. Nó, bół ci to taki blank ajnfachowy podzimowy wieczór, kiej to ćmok nastôwôł wczas a traciół ci sie ło szaroku festelnie niyskoro. We naszym pomiyszkaniu gymitlich, chocia zimnisko na dworze jak to na podzim a wele mie ino grzbiyty mojich ksiónżek, gryfnô glaska jakigosik nôpitku na szpricie, maluśki janiczek na szrajbtiszu....
Nó, i łorôzki we tym wszyjskim tyn... srogachny gruch! Co tam gruch, to na isto niy nôjlepszyjsze słówecko. To bół jakisik klang, taki klang, kiery wytagôł nôs ci ze cichóści, ze spokojności podzimowyj łodwieczerzy. To bóło cosik takigo, iże zdało nóm sie, co nôs to cióngnie za kudły do drugij izby... niy bół to ci na zicher jednakowóż gruch. To bóło cosik miyndzy zgrzipiyniym, chrympiyniym a jojczyniym, cosik, choby ftoś wyciepowôł akordijón bez łokno, tela, iże dziôło sie to naprociw kościoła (ze smyntôrzym). Bóło to jak wnótrzne targanie, jak uskargowanie... głóśne jak sto diosków.
Fukli my ze mojóm Haźbiytkóm jak łoparzóne a bez myślónek przefurgło mi, iże prasknół możno nasz stary drzewnianny zygôr Gustava Beckera (ze 1883r). A możno moja Świekra po ćmoku śleciała ze swojigo szeslónga i pocióngła za sia nachtisz ze szklannym blatym i lampeckóm na tym nasztiszu. Wkarowali my wrółz do drugij izby (kaj stôł tyn stary beckerowski zygôr), zaszaltrowôłech wartko krómlojchter, zaziyróm rajn a moja świekra siedziała już na tym swojim szeslóngu przelynkniónô choby dziobła usłyszała a we rozdyrgotanym lufcie fórt jesce te corôzki barzij cichszyjsze jowiejczynie. Zygôr styrcy jak styrcôł a ku tymu napocznół bić dwanôście. Łobziyrómy sie tak naobkolo po tyj izbie, żôdnych szkorupów na dylinach, szybónek we côłkości, kachlok tyż côłki i gorki, ciesanyj kómodzie tyż nic niy brachuje. Łobeszlichmy rest raumów, kuklichmy i na balkón, i na siyń chocia bynał miarkowalichmy co to musiało być za ścianóm. Starô jesce cosik mrónczała, iże to tyn dzioblik na spodku mojij szklónki ze gorzôłkowym nôpitkym... nic ino jakosik niyczystô siyła, usmolóny strzigóń lebo jakosik nocnica. Coby nóm ci sie take cufale przitrefiali już kiejsik skorzij, abo niyskorzij, ale niy... to bół tyn jedyn ino jedziny rółz. Bół ci to jedyn jedziny ślôd ducha we tameszny podzimowy wieczór. Łónymu stykło, iże ino nacajchnowôł swoji istniyni.
Ani my sie spodziôli jak śleciôł rok i pôra miesiyncy. Bez tyn czôs zemrziło sie mojij świekrze a u nôs napoczli nóm tyn nasz wółnblok gacić, łociyplać i ku tymu wstôwiać nowe łokna (te stare mieli już przeca bez siedymdziesiónt lôt). Trza bóło w dóma zrobić srogi rojmóng. Stare lónty, jesce łod świekry, stare klamoty wyciepnóńć na hasiok. Nó a mielichmy we kómorze srogachny szrank, almaryjô robiónô bez fachmanów na miara, takô łod dylinów aże do gipsdeki. Tam, we tym szranku, zamlowalichmy, kludziyli my i schróniali wszyjske nasze chwańty; byli rajn mantle skukane na lato we miechach ze kulkami na mole, na samym wiyrchu byli nasze rajzykofry, moje huty. We jednym fachu bóła starô flajszmaszina, roztomajte nôczynia i werkcojgi przidajne we chałpie, nó i na łostatku moje... krzipki. Stare, moc starucne krzipki ze mittenwaldzkij szkoły ze drugij półowy XIX wiyka, kierech erbnół po mojim tatulku a łón po swojim, tamtyn tyż po swojim. Krzipki szli za mojim staroszkym jesce ze Botzanowitz (dzisiôj Bodzanowice). Mój tatulek tak prôwdóm niy poradziół grać na krzipkach ale za to na ciji i na laucie grôł fajniście. Jôch już na isto blank łó nich przepómniôł, boch łónych niy miôł rôd, łod czasu kiej sie mojim łojcóm, łosobliwie tatulkowi, uwidziało, co symie zrobióm artisty. Byli to krzipki miary trzi śćwierci ze takigo jawórowygo, bergahornowygo i świyrcowokygo drywna we drzewniannym futrolu na ftorym kiołzdołech sie drugda bez zima choby na sónkach, na śrómbikach.
Terôzki żech je latach ujzdrzôł. Wyjmnółech te krzipki, łozewrziłech futrol a we pojstrzodku metlanina, niywymółwnô miyrwa. Zajty, stróny kiejsik robióne ze przirychtowanych bydlich lelitów bez tela, tela lôt napniynte, naszpanowane na łostatku dokôzali swojigo, serwali zajtynhalter i szteg. To łóne dekniynte gynał wyliniónym zielónym zamtym, zawarte we drzewniannyj kiście, we starucnyj rómperlkastli, pokładzióne pod pod starymi sztepdekami, wydali ze sia tyn na isto dziwoki klang tamtego wieczora. Klang na poła muzyczny, na poła juzaś katastróficzny, a tak richtik, prôwdóm czyście hroznucny i diosecki. Te krzipki byli sprawióne jesce kajsik we latach piyńćdziesióntych we takij „Pracowni konserwacji zabytków” ale już po śmiyrci mojigo tatulka, kiejech już niy musiôł deptać do szkoły muzycznyj, skukali my je blank gymboko we tym srogachnym szranku we kómorze. Terôzki ale dziwôłech sie, zaziyrôłech na nie, na ta festnie usiotanô latami drzewniannô szupa we ftoryj miyszkôł kiejsik snożny, łokludny klang, i medikowôłech ło staroszku Jółzlu, kiery gryfniście poradziół grać na tych krzipkach i przismycół je ze tych jejigo Bodzanowic bez Breslau, Zôbrze i Logewniki aże sam do Chorzowa. Medikowôłech ło mojich łojcach, ftorym sie blyndzióło, iże jejich synek Ojgyn bydzie wywołanym we świycie krzipkôrzym, ło wszyjskich mojich familijantach i przocielach, ftorzi bez wojna krajzowali po świycie, ło uciychach, wicnych cufalach i ło tym côłkim rómorze i larmie życiô, do łostatka już terôzki przebrzmiôłym.
Mógbych terôzki pedzieć za tym Jackym Dehnelym, iże móm wrażyni, iże to wszyjsko jes na fiks forbaj. Wszyjsko to śleciało na zola czasu jak te maszedróny ze „karbonu” abo „jurajske” chroboki. Poczywajóm tam se tak łodlygłe i niywidoczne, iże tak richtik niy istniyjóm. I ino drugda jakiesik słówecko, szpas, jakisik niyspodzióny cufal sprôwiô, iże wrôcajóm sie znogła, praskajóm we tyn dziwoki klang, cucóm nôs we pojstrzodku jesiynnyj lebo zimowyj łodwieczerzy.
– Sómy, sómy! – wrzescóm. – Bydymy wóm srywać, targać zajty, stróny we krzipkach, ściepować łobrôzki ze ścianów we kieroś ci tam rócznica śmiyrci lebo gyburstaku. A wy ani do tych krzipek niy kukniecie, ani niy bydziecie boczyli, co to za rócznica, wszyjsko przipiszecie blank licho wbitymu hufnoglowi i za tela naszpanowanym krzipkowym zajtóm...
Móglibychmy sie gorszyć, ale przecamć miarkujymy, że za sto lôt i nôs to niy łóminie. Roztomajte zachy pó wôs łozpłynóm sie po familijantach i cudzych ludziach; bydziecie próbować, klupać, kótkać, a tamte ludzie przigzujóm do drugij izby, kuknóm pod zofa, zajzdrzóm za wandszirm, ruknóm łozeryje, myjble, stanóm na palcyskach. I nic, psinco. Niy jargejcie sie, niy gorszcie sie wtynczôs... Łónych tyż trefi we swojim czasie te same!
Bo jak gôdali kiejś stare ludzie: Żyć, na isto żyć, to niy znacy, doczkać aże jakô sumeryjô i pierónobici przyjńdzie, ale... naumieć sie tańcować na dyszczu!

_________________
Ojgyn z Pnioków